13 თებერვალი, 2019 წელი

თბილისი

თბილისის სააპელაციო სასამართლო
სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემდეგი შემადგენლობით:
მოსამართლე:
ქეთევან მესხიშვილი

აპელანტი - დ.კ. , ლ.კ. , მ.თ.

მოწინააღმდეგე მხარე - შპს „გ.ჩ.“

წარმომადგენელი - ზ.ნ.

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება - თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 29 ივნისის გადაწყვეტილება

აპელანტის მოთხოვნა - გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა

დავის საგანი - ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულების შესრულება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი

1. მოსარჩელე შპს „გ.ჩ.-მ“ თბილისის საქალაქო სასამართლოს დ.კ.-ს, ლ.კ.-სა და მ.თ.-ს წინააღმდეგ სარჩელი აღძრა და ვალის აღიარების ხელშეკრულებიდან გამომდინარე, სოლიდარულად 16 522 ლარის გადახდის დაკისრება მოითხოვა.

2. მოპასუხეებმა სარჩელი არ ცნეს.

3. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 29 ივნისის გადაწყვეტილებით მოსარჩელის სასარჩელო მოთხოვნა სრულად დაკმაყოფილდა. დ.კ.-ს, ლ.კ.-სა და მ.თ.-ს შპს „გ.ჩ.-ს“ მიმართ, სოლიდარულად 16 522 ლარის გადახდის ვალდებულება დაეკისრათ.

4. აღნიშნული გადაწყვეტილება დ.კ.-მ, ლ.კ.-მ და მ.თ.-მ სააპელაციო წესით გაასაჩივრეს, გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვეს.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

სააპელაციო პალატა დადგენილად მიიჩნევს საქმის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის მქონე შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებს:

5. 2016 წლის 5 დეკემბერს ერთი მხრივ, დ.კ.-ს, გ.კ.-ა და მ.თ.-ს და მეორე მხრივ, შპს ,,გ.ჩ.-ს“ შორის ხელშეკრულება გაფორმდა, რომლის თანახმად, მოპასუხეებმა ვალდებულება აიღეს მოსარჩელისათვის გ.კ-ს სამედიცინო მომსახურების საფასური 18522 ლარი, 2016 წლის 15 დეკემბრამდე, გადაეხადათ. დ.კ.-მ, გ.კ-მ და მ.თ.-მ ხელშეკრულების მე-2 პუნქტის თანახმად, აიღეს ვალდებულება შპს ,,გ.ჩ.-სთვის“ გ.კ-ს მკურნალობის ღირებულების ის ნაწილი, რომელიც რაიმე მიზეზით არ იქნებოდა დაფინანსებული სახელმწიფოს მიერ, აღნიშნულზე უარის გაცხადებიდან 30 კალენდარული დღის ვადაში, სოლიდარულად გადაეხადათ (ს.ფ. 14).

6. მხარეებს შორის არ არის სადავო გარემოება, რომ პაციენტს გ.კ-ს შპს ,,გ.ჩ.-ში“ სამედიცინო მომსახურება გაეწია, ამასთან, სადავო არ არის, გაწეული მომსახურების ოდენობა, რაც 18 522 ლარს შეადგენს. გაწეული მომსახურების ხარისხზე პაციენტს და მისი ოჯახის წევრებს პრეტენზია არ აქვთ.

პაციენტი გ.კ შპს ,,გ.ჩ.-ში’’ 2016 წლის 3 დეკემბერს მოთავსდა, ამავე დღეს მას გადაუდებელი ოპერაცია ჩაუტარდა (ს.ფ. 14, 45-47, მხარეთა ახსნა-განმარტება 2018 წლის 01 ივნისის სასამართლო სხდომის ოქმი, 12:04:31). (ს.ფ. 45-47).

7. მხარეთა შორის არ არის სადავო გარემოება, რომ ხელშეკრულებიდან გამომდინარე 18 522 ლარიდან 2000 ლარი დაფარულია (ს.ფ. 3).

8. სააპელაციო სასამართლო დადგენილად მიიჩნევს ფაქტობრივ გარემოებას მასზედ, რომ გ.კ 2016 წლის 3 დეკემბრის მდგომარეობით სახელმწიფო დაზღვევის სერვისით სარგებლობდა.

განსახილველი დავისთვის სწორი სამართლებრივი კვალიფიკაციის მინიჭებისა და მართებული სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის უმნიშვნელოვანესია იმ ფაქტის დადგენა, თუ მხარეებს ერთმანეთთან რა სამართლებრივი ურთიერთობა აკავშირებდათ. უპირველესად უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლო, საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების შეფასებით, ადგენს თუ რა სამართლებრივი ურთიერთობა არსებობს მხარეთა შორის და ამ ურთიერთობის მარეგულირებელი სამართლებრივი ნორმების საფუძველზე აკმაყოფილებს ან არ აკმაყოფილებს სარჩელს. მხარეთა შორის არსებული ურთიერთობის შეფასება სასამართლოს კომპეტენციაში შედის და მხარის მიერ არასწორი საფუძვლის მითითება სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის ერთადერთი საფუძველი არ შეიძლება გახდეს. აღნიშნულს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 178-ე და 185-ე მუხლების შინაარსიც ადასტურებს, რომელთა ანალიზიც ცხადყოფს, რომ საპროცესო კანონმდებლობა მხარეს არ ავალდებულებს მიუთითოს დავის სამართლებრივი საფუძველი. აღნიშნული არ წარმოადგენს ხარვეზის დადგენის საფუძველს, რაც მეტყველებს იმაზე, რომ სამართლებრივი საფუძველი სასამართლომ და არა მხარემ უნდა განსაზღვროს.(საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2011 წლის 21 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე Nას-690-651-2010.)

პირველი ინსტანციის სასამართლოში სადავოდ იყო გამხდარი ის გარემოება, პაციენტი გ.კ მოსარჩელე კლინიკაში განთავსების დროს იყო თუ არა დაზღვეული. ამ მიმართებით საქმის მასალებში ურთიერთსაპირისპირო მტკიცებულებები არსებობს, კერძოდ, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის, სოციალური მომსახურების სააგენტოს, საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის მართვის დეპარტამენტის უფროსის მ.მ.-ს 2017 წლის 20 მარტის წერილის თანახმად, „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის N36 დადგენილების მე-2 მუხლის, პირველი პუნქტის, „გ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, გ.კ 2016 წლის 03 დეკემბრის მდგომარეობით იყო საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამის მინიმალური პაკეტით მოსარგებლე და ამ დადგენილებით განსაზღვრული გადაუდებელი მომსახურების მიღება შეეძლო. ასევე, აპელანტების მიერ პირველი ინსტანციის სასამართლოში სს „კ.ე.-ს“ 2018 წლის 27 ივნისით დათარიღებული წერილით დგინდება, რომ 2016 წლის 03 დეკემბერს, აღნიშნული ცენტრის მიერ პაციენტ გ.კ-სთვის გაწეული სამედიცინო მომსახურების საფასური საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში დაფინანსდა. თუმცა, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის, სოციალური მომსახურების სააგენტოს, საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის მართვის დეპარტამენტის უფროსის მ.მ.-ს წერილით 2018 წლის 30 მარტს შპს ,,გ.ჩ.-ს“ ეცნობა, რომ გ.კ-ს კერძო დაზღვევის გაუქმების შემდეგ (2016 წლის 10 მარტი) მონაცემების ასახვა „ჯანმრთელობის დაცვის ერთიან საინფორმაციო სისტემაში“ მხოლოდ 2016 წლის 05 დეკემბერს განხორციელდა, რა დროიდანაც იგი „მინიმალური პაკეტით“ მოსარგებლეს წარმოადგენდა. დადგენილების პირობებიდან გამომდინარე, მოქალაქე გ.კ-ს 2016 წლის 3-19 დეკემბერს შპს ,,გ.ჩ.-ში“ მიღებული სამედიცინო მომსახურება ანაზღაურებას არ ექვემდებარება და საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის მართვის დეპარტამენტი მოკლებულია შესაძლებლობას აღნიშნული ოპერაციის ხარჯები აანაზღაუროს.

შესაბამისად, ნათელია, რომ ერთი და იგივე დაწესებულებიდან გაგზავნილი სხვადასხვა დროით დათარიღებულიყო წერილი სახელმწიფო დაზღვევის დაწყების თარიღად განსხვავებულ დროს მიუთითებს. სააპელაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მტკიცებულების გამოკვლევა უპირველესად გულისხმობს მისი შინაარსის სრულყოფილ შესწავლა-ანალიზს, ხოლო შემდეგ მისი იურიდიული ძალის (დამაჯერებლობის, სარწმუნოობის) შემოწმებას. ამასთან, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლის თანახმად, არცერთ მტკიცებულებას წინასწარ დადგენილი ძალა არ აქვს. ყველა მტკიცებულება უნდა შეფასდეს მათი უტყუარობისა და აგრეთვე, იმ თვალსაზრისით, თუ საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე რომელი გარემოების დადასტურებაა ამ მტკიცებულებებით შესაძლებელი. სასამართლოს მიერ მტკიცებულებების შეფასება გულისხმობს მტკიცებულებათა როგორც ინდივიდუალურად, ასევე ერთობლიობაში შეფასებას, ამასთან, სასამართლო ვალდებულია საქმეში არსებული ყველა მტკიცებულება შეაფასოს მათი შინაარსის და იურიდიული დამაჯერებლობის კუთხით. საკასაციო სასამართლომ არაერთ საქმეში მიუთითა, რომ მტკიცებულებათა შეფასების დროს სასამართლო ხელმძღვანელობს თავისი შინაგანი რწმენით. შინაგანი რწმენა საქმეზე შეკრებილი მტკიცებულებების ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური განხილვის შედეგად ყალიბდება. მტკიცებულებათა შეფასება არა სპონტანური და ინტუიციური, არამედ სათანადოდ მოტივირებული და დამაჯერებელი უნდა იყოს. მტკიცებულებათა შეფასების სტანდარტი მიუთითებს სასამართლოსათვის არა სუბიექტურ მოსაზრებებზე დაყრდნობით მტკიცების საგანში შემავალი გარემოებების დადგენილად მიჩნევაზე, არამედ, მოსამართლის შინაგან რწმენაზე, რომელიც შეჯიბრებითობის ფარგლებში მხარეთა მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ შეფასებაზეა დაფუძნებული.(საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2017 წლის 21 აპრილის განჩინება საქმეზე Nას-279-264-17.)

ურთიერთსაპირისპირო მტკიცებულების გამოკვლევისა და საქმეში არსებული სხვა სადავო საკითხების დაზუსტების მიზნით, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 13 თებერვლის სასამართლო სხდომაზე, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის, სოციალური მომსახურების სააგენტოს, სპეციალისტი ა.მ. გამოიკითხა. სხდომის მიმდინარეობისას ორჯერ, მათ შორის, ერთხელ მოწინააღმდეგე მხარის შეკითხვაზე, სპეციალისტმა განაცხადა, რომ 2016 წლის 03 დეკემბრის მდგომარეობით პაციენტი გ.კ სახელმწიფო დაზღვევის სერვისით სარგებლობდა. ასევე, განმარტა, რომ მონაცემები, რომელსაც სს „კ.ე.-ს“ ხედავდა, ასევე, მოწინააღმდეგე კლინიკასაც უნდა დაენახა (თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 13 თებერვლის სასამართლო სხდომის ოქმი 10:11:01 საათი და შემდგომ, ასევე, 10:45:14 საათი და შემდგომ).

ზემოაღნიშნულის შესაბამისად, სააპელაციო პალატა ასკვნის, რომ გ.კ 2016 წლის 03 დეკემბრის მდგომარეობით სახელმწიფო დაზღვევის სერვისით სარგებლობდა და აღნიშნულის საწინააღმდეგოდ მხოლოდ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის, სოციალური მომსახურების სააგენტოს, საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის მართვის დეპარტამენტის უფროსის მ.მ.-ს 2018 წლის 30 მარტის წერილი არ გამოდგება, ვინაიდან საქმეში არსებული სხვა მტკიცებულებათა ერთობლიობით, კერძოდ, წერილებითა და უფლებამოსილი პირის ახსნა-განმარტებით 2016 წლის 03 დეკემბრის მდგომარეობით, გ.კ-ს სახელმწიფო დაზღვევის პროგრამით სარგებლობის ფაქტი უდავოდ დასტურდება.

9. სააპელაციო პალატა დადგენილად მიიჩნევს ფაქტობრივ გარემოებას მასზედ, რომ პაციენტ გ.კ-ს არა სახელმწიფო დაზღვევის „მინიმალური პაკეტით“, არამედ „საბაზისო პაკეტით“ გათვალისწინებული შეთავაზებებით უნდა ესარგებლა.

სასამართლო პირველ რიგში ყურადღებას მიაპყრობს სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულებების არსსა და დანიშნულებას და განმარტავს, რომ ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის პირველი მუხლის თანახმად მაღალი ხელშემკვრელი მხარეები თავიანთი იურისდიქციის ფარგლებში ყველასათვის უზრუნველყოფენ ამ კონვენციის I თავში განსაზღვრულ უფლებებსა და თავისუფლებებს. კონვენციით გარანტირებული ყველა პოზიტიური ვალდებულება ერთიდაიმავე მიზანს, კერძოდ, კონვენციის ეფექტურ გამოყენებასა და კონვენციით დაცული უფლებების ეფექტურობის შენარჩუნებას, ემსახურება. აღნიშნული კი გამომდინარეობს, იმ მყარად დამკვიდრებული შეხედულებიდან, რომ კონვენცია ცოცხალი ორგანიზმია, მასში განმტკიცებულია არა თეორიული და ილუზორული, არამედ პრაქტიკული და ეფექტური უფლებები. სახელმწიფოსთვის პოზიტიური ვალდებულების დაკისრება გულისხმობს თითოეული ხელშემკვრელი სახელმწიფოს ვალდებულებას, განახორციელოს აქტიური ქმედებები კონვენციით გარანტირებული უფლებების დასაცავად. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საქმეზე ჰოკანენი ფინეთის წინააღმდეგ, აღნიშნა, რომ სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება გულისხმობს არა უფლების დასაცავად აქტიური ქმედებების განხორციელების ვალდებულებას, არამედ განმტკიცებული უფლებების დასაცავად საკმარისი დაცვითი ღონისძიებების გატარებას, კერძოდ, მიიღოს და გაატაროს იმგვარი ზომები, რათა დაიცვას ყოველი ინდივიდუალისთვის კონვენციით გარანტირებული უფლება.(ევროპის საბჭო, „პოზიტიური ვალდებულებები ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის ქვეშ“, ასევე, ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „ჰოკანენი ფინეთის წინააღმდეგ“, (Hokkanen v Finland).)

სიცოცხლის უფლება განმტკიცებულია, როგორც საქართველოს კონსტიტუციის მე-10, ასევე, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-2 მუხლითა და სხვა მრავალი საერთაშორისო ინსტრუმენტით, როგორიცაა ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტი. სიცოცხლის უფლება თავის თავში მოიცავს ისეთი ჯანდაცვის სისტემის არსებობას, რომელიც საუკეთესო ჯანმრთელობის მიღწევის შესაძლებლობას ყველასთვის თანაბრად იძლევა. გაეროს ადამიანის უფლებათა დაცვის უმაღლესი კომისარიატისა და მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის არაერთ რეკომენდაციაშია აღნიშნული, რომ ჯანდაცვის სერვისების მიწოდება ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე, თანასწორობის საფუძველზე, უნდა განხორციელდეს. ჯანმრთელობის დაცვასთან დაკავშირებული ნებისმიერი სერვისი უნდა იყოს თანაბრად ხელმისაწვდომი, ღია და საუკეთესო ხარისხის. სერვისების დისკრიმინაციის გარეშე, თანასწორობის საფუძველზე მიწოდება ჯანმრთელობის უფლების კრიტიკული და საბაზისო კომპონენტებია. სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება ჯანმრთელობის უფლების ჭრილში იმგვარი სამართლებრივი, ადმინისტრაციული, საბიუჯეტო და სხვაგვარი ნორმატიული ბაზის შექმნის ვალდებულებას გულისხმობს, რომლითაც ჯანმრთელობის უფლების რეალიზაცია ყველასთვის თანასწორი მიდგომის საფუძველზე განხორციელების შესაძლებლობას იძლევა. (გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ადამიანის უფლებათა დაცვის უმაღლესი კომისარიატისა და ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ჯანმრთელობის უფლების N31 საინფორმაციო ბარათი.)

2000 წლის მაისში ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა კომიტეტმა მიიღო ჯანმრთელობის უფლების ძირითადი კომენტარები, სადაც ინდივიდების უფლებების არსი და მოვალეობანია განხილული. ძირითადი კომენტარით განმტკიცებულია, რომ ადამიანის ჯანმრთელობის უფლება მჭიდრო კავშირშია ადამიანის სხვა უფლებებთან, როგორებიცაა საკვების, თავშესაფრის, სამსახურის, განათლების, მონაწილეობის, სამეცნიერო მიღწევებით სარგებლობის, სიცოცხლის, თანასწორობის, პირადი ცხოვრების, ინფორმაციის ხელმისაწვდომობისა, ასევე ასოციაციების, ანსამბლეებისა და სხვადასხვა მოძრაობებში ჩაბმის უფლებასთან. ამავე დოკუმენტით, ჯანმრთელობის დაცვის უფლება ოთხი კომპონენტითაა განსაზღვრული, კერძოდ, სამედიცინო მომსახურების რაოდენობრივი უზრუნველყოფა: ჯანდაცვისა და სამედიცინო მომსახურების დაწესებულებებისა და პროგრამების საკმარისი რაოდენობით უზრუნველყოფა, სამედიცინო მომსახურების თანაბრად ხელმისაწვდომობა, დისკრიმინაციის არარსებობა, გეოგრაფიული ხელმისაწვდომობა, ეკონომიკური (ფინანსური შესაძლებლობების გათვალისწინებით) და ინფორმაციული ხელმისაწვდომობა. (გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ადამიანის უფლებათა დაცვის უმაღლესი კომისარიატის N14 კომენტარი, ხელმისაწვდომია https://www.refworld.org/pdfid/4538838d0.pdf.)

საქართველოში, „პაციენტის უფლებების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის თანახმად, სამედიცინო მომსახურების თანაბრად ხელმისაწვდომობა სახელმწიფო სამედიცინო პროგრამების საშუალებითაა უზრუნველყოფილი. განსახილველ საქმეში სააპელაციო სასამართლომ უდავოდ დაადგინა, რომ 2016 წლის 03 დეკემბერს, როდესაც პაციენტი გ.კ სამედიცინო დაწესებულებაში მოათავსეს, იგი სახელმწიფო დაზღვევის სერვისით სარგებლობდა, თუმცა, მომდევნო ეტაპზე უნდა დადგინდეს საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის რომელი სადაზღვევო პაკეტი ვრცელდებოდა მასზე. ამ სფეროს ადმინისტრირებაზე პასუხისმგებელი ორგანო საქმეში წარმოდგენილ არაერთ წერილში ადასტურებს, რომ გ.კ ოპერაციული ჩარევის დროს „მინიმალური პაკეტით“ მოსარგებლე პირად მიიჩნეოდა, რომლითაც ოპერაციული ჩარევა სახელმწიფოს მხრიდან არ ფინანსდება. ერთადერთი გარემოება, რომელმაც პაციენტის მინიმალური პაკეტით მოსარგებლეთა რიცხვში მოხვედრა განაპირობა, არის ის, რომ გ.კ დაზღვეული იყო კერძო სადაზღვევო კომპანია „იმედი L“-ში 2015 წლის 11 მარტიდან, 2016 წლის 10 მარტის ჩათვლით. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 13 თებერვლის სასამართლო სხდომაზე, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის, სოციალური მომსახურების სააგენტოს, სპეციალისტმა ა.მ.-მ განაცხადა, რომ 2016 წლის მდგომარეობით, საქართველოს მოქალაქეები, რომლებიც სარგებლობდნენ კერძო დაზღვევით და რაიმე მიზეზით აღნიშნული დაზღვევა შეუწყდებოდათ, ავტომატურად ვერ ხვდებოდნენ სახელმწიფო დაზღვევის დაცვის ქვეშ. მათ განცხადებით უნდა მიემართათ შესაბამისი ადმინისტრაციული ორგანოსთვის, ეცნობებინათ კერძო დაზღვევის შეწყვეტის შესახებ, საიდანაც მათთვის ერთწლიანი მოცდის პერიოდი იწყებოდა. ე.წ. მოცდის პერიოდი გულისხმობდა აღნიშნული პირების მიერ მხოლოდ სახელმწიფო დაზღვევის „მინიმალური პაკეტით“ სარგებლობის უფლებას“, ხოლო ერთწლიანი მოცდის პერიოდის გასვლის შემდგომ მათ „საბაზისო დაზღვევის პაკეტით“ სარგებლობის უფლება ეძლეოდათ. სასამართლოს კითხვაზე, თუ რომელ ნორმატიულ აქტს ეფუძნებოდა სახელმწიფოს ამგვარი პრაქტიკა, სპეციალისტმა განმარტა, რომ მსგავსი რეგულაცია არ არსებობდა და აღნიშნული პრაქტიკით რეგულირდებოდა.

ამ მიმართებით სააპელაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2017 წლის 25 ოქტომბრის გადაწყვეტილებაში იმსჯელა „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 21 თებერვლის №36 დადგენილების №1 დანართის (საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამა) მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობაზე საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით და იგი არაკონსტიტუციურად ცნო. აღნიშნულ გადაწყვეტილებაში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ კანონის წინაშე თანასწორობა არ გულისხმობს და არც მოითხოვს აბსოლუტურ გათანაბრებას. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის არსის გაგებისათვის პრინციპული მნიშვნელობა აქვს კანონის წინაშე თანასწორობის განსხვავებას გათანაბრებისგან. ამ პრინციპის ფარგლებში სახელმწიფოს ძირითადი მიზანი და ფუნქცია ადამიანების სრული გათანაბრება ვერ იქნება, რადგან ეს თავად თანასწორობის იდეასთან, უფლების არსთან მოვიდოდა წინააღმდეგობაში. თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისათვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას. კონსტიტუციის მე-14 მუხლის ძირითადი არსი და მიზანი არის ანალოგიურ, მსგავს, საგნობრივად თანასწორ გარემოებებში მყოფ პირებს სახელმწიფო მოეპყროს ერთნაირად, „არ დაუშვას არსებითად თანასწორის განხილვა უთანასწოროდ და პირიქით“. სამედიცინო მომსახურებაზე ფინანსური ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა მნიშვნელოვანი ინტერესია თითოეული ადამიანისთვის, ხოლო ასეთივე მნიშვნელობის ამოცანა თავად სახელმწიფოსათვის, რომელიც ზემოაღნიშნული პროგრამის ფარგლებში მიზნად ისახავს სამედიცინო მომსახურების ხელმისაწვდომობისათვის ფინანსური დახმარების გაწევას ჯანმრთელობის დაზღვევის არმქონე საქართველოს მოსახლეობისათვის. ქვეყანაში არსებული სოციალური, თუ ეკონომიკური ფონის გათვალისწინებით, ეკონომიკური სიდუხჭირის გამო ადამიანები ხშირად ვერ იღებენ აუცილებელ და სათანადო სამედიცინო მომსახურებას სამედიცინო კონსულტაციების, თუ გეგმიური ქირურგიული ჩარევების ჩათვლით. ფინანსური ბარიერების არსებობა ხშირ შემთხვევაში შეიძლება გადაულახავ დაბრკოლებად იქცეს, რაც, საბოლოო ჯამში, უარყოფითად აისახება ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე და შესაძლებელია, გამოუსწორებელი შედეგითაც დასრულდეს. შესაბამისად, იმ სახელმწიფო პროგრამის მიმართ, რომლითაც სამედიცინო მომსახურების ამგვარი ფინანსური ბარიერები მნიშვნელოვნად მცირდება, წვდომის თანაბარი ინტერესი გააჩნია თითოეულ ადამიანს, რომელიც აკმაყოფილებს საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილ მოთხოვნებს - ფლობს შესაბამის დოკუმენტაციას და არ სარგებლობს კერძო სამედიცინო დაზღვევით. შედეგად, სადავო ნორმით დადგენილი ურთიერთობის ფარგლებში ყველა პირი, რომელიც არ არის ჩართული კერძო სადაზღვევო სქემაში, მიუხედავად იმისა, თუ როდიდან შეუწყდა მას კერძო სადაზღვევო კონტრაქტის მოქმედება, არსებითად თანასწორად უნდა იქნეს განხილული საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცული კანონის წინაშე თანასწორობის უფლების მიზნებისათვის. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 25 ოქტომბერის გადაწყვეტილება საკონსტიტუციო სარჩელებზე N1/11/629,652.)

შესაბამისად, ხსენებული დავის ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნო პირთა შესადარებელი ჯგუფების განსხვავებული მოცულობის სამედიცინო მომსახურებით სარგებლობა, რაც განსხვავებული სადაზღვევო პაკეტებით სარგებლობაში გამოიხატებოდა. მართალია, სადავო ნორმა მოსარჩელეებს საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მიღმა სრულად არ ტოვებდა, თუმცა, მხოლოდ გარკვეული კატეგორიის გეგმიურ ამბულატორიულ და სტაციონარულ მომსახურებას სთავაზობდა. 2019 წლის 13 თებერვლის სასამართლო სხდომაზე გამოკითხულმა სპეციალისტმა, დაადასტურა, რომ ხსენებული გადაწყვეტილების შემდგომ მოქალაქეების ერთწლიანი მოცდის პერიოდში განთავსების პრაქტიკა აღარ არსებობს და პირები, რომელთაც კერძო დაზღვევა შეუწყდებათ სახელმწიფო დაზღვევის „საბაზისო პაკეტით“ მოსარგებლეებად მიიჩნევიან (2019 წლის 13 სექტემბრის სხდომის ოქმი, სპეციალისტი ა.მ.-ს ახსნა-განმარტება 10:15:15 საათი და შემდგომ).კჯ+5 67« პალატა მიუთითებს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 20-ე მუხლის თანახმად, კანონის ან სხვა ნორმატიული აქტის არაკონსტიტუციურად ცნობა არ ნიშნავს ამ აქტის საფუძველზე ადრე გამოტანილი სასამართლოს განაჩენებისა და გადაწყვეტილებების გაუქმებას, იწვევს მხოლოდ მათი აღსრულების შეჩერებას საპროცესო კანონმდებლობით დადგენილი წესით, ანუ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას უკუძალა არ გააჩნია და ვინაიდან მოცემული დავა 2016 წელს არსებული სამართლებრივი ნორმების საფუძველზე უნდა გადაწყდეს, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით ვერ იხელმძღვანელებს. თუმცა, სასამართლო აქვე განმარტავს, რომ ჯანმრთელობის უფლებისა და სამართლიანი სასამართლოს უფლების დაცვის მიზნით, პალატა მიიჩნევს, რომ 2016 წლის მდგომარეობით არსებული სოციალური სააგენტოს მცდარი მიდგომა, რომელსაც არანაირი ნორმატიული საფუძველი არ გააჩნდა, სასამართლოს მიერ გამოსაყენებელი ნორმის განმარტების გზით, ანუ სწორი პრაქტიკის დანერგვით უნდა გამოსწორდეს, ვინაიდან განსახილველი საკითხისადმი მკაცრად ფორმალისტური მიდგომა და იმ ნორმატიულ ჩარჩოებში მოხვედრა, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ საქართველოს კონსტიტუციასთან შეუსაბამოდ ცნო, აშკარა უსამართლო გადაწყვეტილების მიღებამდე მიგვიყვანს, რაც ცალსახად დაარღვევს პაციენტი გ.კ-სა და მისი ოჯახის წევრების (აპელანტების) სამართლიანი სასამართლოს უფლებას.

10. სააპელაციო პალატა ვერ გაიზიარებს მოწინააღმდეგე მხარის შპს ,,გ.ჩ.-ს“ წარმომადგენლის მითითებას მასზედ, რომ პაციენტ გ.კ-სთვის ჩატარებული ოპერაცია, იმ შემთხვევაშიც კი არ დაფინანსდებოდა სახელმწიფოს მხრიდან, თუ იგი დაზღვევის „საბაზისო პაკეტით“ მოსარგებლედ იქნებოდა განხილული.

საქართველოს მთავრობის N36 დადგენილებაში, რომელიც საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებებს განსაზღვრავს (2016 წელს მოქმედი რედაქციის), მითითებულია, რომ საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მიზანს ჯანმრთელობის დაზღვევის არმქონე საქართველოს მოქალაქეებისთვის ფინანსური უზრუნველყოფისა და სამედიცინო ხელმისაწვდომობის შექმნა წარმოადგენდა. ამავე დადგენილების ზოგად დებულებებში განმარტებულია, რომ სახელმწიფო პროგრამის მიზანი უწინარესად მოსახლეობის ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუმჯობესება, გადაუდებელ და გეგმიურ სტაციონარული და ამბოლატორიულ მომსახურებაზე ხელმისაწვდომობის გაზრდაა, ხოლო 36-ე დადგენილების 1.1 დანართის ბ.ა.ბ ქვეპუნქტი, ნორმატიულ მასალაში პირდაპირ გათვალისწინებული მომსახურებების გარდა. სხვა გადაუდებელი მდგომარეობების დაფინანსებასაც ითვალისწინებს.

განსახილველ შემთხვევაში, უდავოდაა დადგენილი, რომ პაციენტ გ.კ-ს 2016 წლის 03 დეკემბერს გადაუდებელი ოპერაცია ჩაუტარდა. მისი დიაგნოზი, გულმკერდის აორტის ანევრიზმა იყო, თუმცა, გასკდომის გარეშე. სააპელაციო სასამართლოში საქმის ზეპირი განხილვის დროს თავად კლინიკის წარმომადგენელმაც ცალსახად, არაერთხელ და არაორაზროვნად მიუთითა, რომ პაციენტის მდგომარეობა იყო სიცოცხლისთვის საშიში, კრიტიკული და ოპერაციის ჩატარების გარეშე მისი სიცოცხლის შენარჩუნება შეუძლებელი იქნებოდა (თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 21 იანვრის სასამართლო სხდომა, 15:54:35 საათი და შემდგომ). შესაბამისად, იმ პირობებში, როდესაც სახელმწიფო დაზღვევის შემოღების მიზანს საქართველოს მოქალაქეებისთვის სამედიცინო ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა წარმოადგენდა, პალატისთვის ყოველგვარ გონივრულ განსჯას მოკლებულია მსჯელობა მასზედ, რომ დაფინანსებას ექვემდებარება პაციენტის სტაციონარში განთავსება და ამბულატორიული სერვისების მიწოდება, თუმცა, თუ მას გადაუდებელი ოპერაციის ჩატარება დასჭირდა, მას სახელმწიფო არ აფინანსებდა, მით უფრო კი, იმ პირობებში, როდესაც 36-ე დადგენილების 1.1 დანართის ბ.ა.ბ ქვეპუნქტი, გარდა ნორმატიულ მასალაში პირდაპირ გათვალისწინებული მომსახურებებისა, სხვა გადაუდებელი მდგომარეობების დაფინანსებასაც ითვალისწინებდა.

გარდა ზემოაღნიშნულისა, სააპელაციო სასამართლოში საქმის ზეპირი განხილვის დროს, როგორც სამედიცინო დაწესებულების წარმომადგენელი, ასევე, მოწვეული სპეციალისტი აცხადებდნენ, რომ სახელმწიფო დაზღვევის სფეროში გამსკდარი აორტის ანევრიზმის ქირურგიული ჩარევები ფინანსდებოდა. თუმცა, მხარემ ამავე დროს მიუთითა, რომ აორტის ანევრიზმის გასკდომისას პაციენტების გადარჩენის შესაძლებლობა ძალიან მცირეა, ვინაიდან აორტის ანევრიზმის გასკდომასა და ოპერაციის გაკეთებას შორის შუალედი შესაძლებელია 15-20 წუთი იყოს, შემდეგ პაციენტი იღუპება. სასამართლო კვლავ მიუთითებს, რომ ნებისმიერი ნორმატიული აქტით გათვალისწინებული პირობა უნდა ემყარებოდეს და უნდა გამომდინარეობდეს სამართალში მოქმედი ზოგადი პრინციპებიდან, ასევე, უნდა იყოს ლოგიკური, გასაგები და მარტივად აღქმადი, მით უფრო კი ისეთ სენსიტიური საკითხის მოწესრიგებისას, როგორიც ეს ჯანმრთელობის დაზღვევა და სამედიცინო მომსახურების ხელმისაწვდომობის გაზრდაა. შესაბამისად, სააპელაციო პალატა ვერ გაზიარებს მოსაზრებას მასზედ, რომ ქირურგი უნდა დაელოდოს პაციენტის ანევრიზმის გასკდომას და ამის შემდეგ დაიწყოს ოპერირება, რათა იგი სადაზღვევო შემთხვევად დაკვალიფიცირდეს და სახელმწიფოს მხრიდან ანაზღაურებას დაექვემდებაროს.

11. ნიშანდობლივია, რომ საქმეში არსებულ არცერთ დოკუმენტში არ არის მითითებული, რომ ჩატარებული ოპერაცია დაფინანსებას არ ექვემდებარებოდა, ყველა დოკუმენტში გ.კ-ს სახელმწიფო დაზღვევის „მინიმალური პაკეტით“ მოსარგებლის სტატუსზეა აპელირება, რაც სასამართლოს უქმნის ლეგიტიმურ ეჭვს, რომ როგორც წესი/პრაქტიკაში ჩატარებული ოპერაციის სახელმწიფოს მიერ ფინანსდებოდა, წინააღმდეგ შემთხვევაში სამედიცინო დაწესებულება თავიდანვე განუმარტავდა პაციენტის ოჯახს შექმნილ ვითარებას და არც ჯანმრთელობის დაზღვევის პაკეტების და არც სხვა დაფინანსების წყაროების მოძიებას შესთავაზებდა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გარდა, ასევე ნიშანდობლივია აღინიშნოს, რომ აპელანტის განცხადებით, მამის ოპერაციიდან გამოსულმა ქირურგმა მის ოჯახის წევრებს განუმარტა, რომ გულის ორი შრე გამსკდარი იყო და მესამე შრეში სისხლი იღვრებოდა, ოდნავ დაგვიანების შემთხვევაში პაციენტის გადარჩენა ვეღარ მოხერხდებოდა. განსახილველ საქმეში სადავო არაა ის გარემოება, რომ პაციენტის ჩვენება სასიცოცხლო იყო, აღნიშნული დასტურდება ფორმა N100-ით და ამას თავად კლინიკის წარმომადგენელიც ადასტურებს, თუმცა, სასამართლოს კითხვის ნიშანს უჩენს ის გარემოება, რომ პირველ საავადმყოფოში პაციენტის მიყვანისას და სხვ კლინიკაში ოპერაციის ჩატარების დროისთვის პაციენტის დიაგნოზი ერთი და იგივე იყო, მაშინ, როდესაც გულის ანევრიზმის გასკდომა და მისი დროში მოქმედება ძალიან სწრაფად მიმდინარე პროცესია, შესაბამისად, იბადება კითხვა, დიაგნოზის გადამოწმებისა და მისი შეცვლის შემთხვევაში, იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ პაციენტის გულის ორი შრე უკვე გამსკდარი იყო, ხომ არ მოხვდებოდა იგი გამსკდარი ანევრიზმის კლასიფიკაციის ქვეშ და უდავო დაფინანსებას ხომ არ გამოიწვევდა?

ასევე, 2019 წლის 13 თებერვალს სააპელაციო სასამართლოში გამართულ ზეპირ სხდომაზე, მოწინააღმდეგე მხარის შეკითხვაზე სპეციალისტმა ა.მ.-მ განაცხადა, რომ სოციალურად დაუცველი პირის შემთხვევაში, პაციენტზე ჩატარებული ოპერაცია საბაზისო პაკეტის სარგებლობისას, 15 000 ლარის ფარგლებში თანადაფინანსებას დაექვემდებარებოდა, განსახილველ დავაში აპელანტებისა და პაციენტ გ.კ-ს ოჯახების სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრაციის ფაქტი, როგორც ოპერაციის ჩატარებისას, ასევე სასამართლო წარმოებისას, სადავო არაა, სამედიცინო დაწესებულებას კი სასამართლოსათვის არ განუმარტავს, თუ რატომ არ მოხდა ჩატარებულ მანიპულაციაზე თანადაფინანსების განხორციელება (თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 13 თებერვლის სხდომა, 10:42:26 სთ და შემდგომ).

12. სააპელაციო პალატა დადგენილად მიიჩნევს გარემოებას მასზედ, რომ მოდავე მხარეთა შორის 2016 წლის 05 დეკემბერს გაფორმებული ვალის აღიარების ხელშეკრულება უცილოდ ბათილ გარიგებათა რიგს განეკუთვნება.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 54-ე მუხლის თანახმად ბათილია გარიგება, რომელიც არღვევს კანონით დადგენილ წესსა და აკრძალვებს, ეწინააღმდეგება საჯარო წესრიგს ან ზნეობის ნორმებს.

სამართლებრივ სახელმწიფოში მართლწესრიგის არსებობას უზრუნველყოფს, როგორც კანონი, ასევე, მორალური ქცევის სტანდარტი, შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, რომ კერძოსამართლებრივ ურთიერთობებში კერძო ავტონომიისა და თავისუფალი კონტრაჰირების პრინციპი მოქმედებს, გარიგება, რომელიც საზოგადოებაში „საყოველთაოდ მიღებულ ქცევის სტანდარტს“ ეწინააღმდეგება, ზნეობის საწინააღმდეგო გარიგებად მიიჩნევა და ბათილობის სამართლებრივ შედეგებს უკავშირდება. სამოქალაქო კოდექსის 54-ე მუხლის საკანონმდებლო დანაწესის მიზანს სწორედ იმგვარი გარიგებების თავიდან აცილება წარმოადგენს, რომლებიც ფორმალურად კანონსაწინააღმდეგო არ არის, თუმცა, თავისი არსით, საზოგადოებრივ მართლწესრიგს არღვევს და სამოქალაქო ბრუნვის სუბიექტთა თანაცხოვრებას აუარესებს, რაც შედეგობრივად, სამოქალაქო ბრუნვას აფერხებს. ამდენად, გარიგების ბათილობისას უნდა არსებობდეს ამ ნორმის რომელიმე კომპონენტის დარღვევით დადებული ხელშეკრულება. გარიგება ამორალურია, თუ „ის ეწინააღმდეგება სოციალური სამართლიანობის პრინციპს, ხელშეკრულების მხარეს აყენებს შეუსაბამოდ რთულ მდგომარეობაში“. ამგვარი კატეგორიის დავებში, შემოწმების საგანი არის არა გარიგების მონაწილეთა ქცევა ზნეობასთან მიმართებაში, არამედ გარიგების, მისი შინაარსის მიმართება ზნეობასთან.

გარდა ზემოაღნიშნულისა, პალატა მიუთითებს, რომ ნებისმიერი სახის გარიგების სადავოობისას სასამართლო მხარეთა მართლზომიერი და კეთილსინდისიერი ქცევის სტანდარტს ამოწმებს. გარიგების მონაწილეთა ქცევის კეთილსინდისიერების პრინციპის დაცვას სამი ფუნქცია გააჩნია: 1) ყველა ხელშეკრულება უნდა განიმარტოს კეთილსინდისიერების პრინციპიდან გამომდინარე; 2) კეთილსინდისიერების პრინციპს აქვს ხარვეზის (სამართლის ნორმის ხარვეზის) შემავსებელი ფუნქცია, ასევე ხელშეკრულების პირობათა (რომლებიც მხარეთა მიერ ან/და კანონით არ იყო გათვალისწინებული) დამატების ფუნქცია; 3) გამაუქმებელი, შემზღუდავი და „მაკორექტირებელი“ ფუნქცია. საკასაციო სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ კეთილსინდისიერების პრინციპიდან გამომდინარე, ვალდებულებით-სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილე მხარეთა თანამშრომლობა, მეორე მხარის ინტერესების გათვალისწინება, მეორე მხარის უფლებებისა და ქონებისადმი განსაკუთრებული გულისხმიერების გამოჩენა საჭიროა ამ ურთიერთობის ნორმალურად განვითარებისათვის.

განსახილველ შემთხვევაში დავის საგანს პაციენტ გ.კ-ს წარმომადგენლებსა და შპს ,,გ.ჩ.-ს“ შორის 2016 წლის 05 დეკემბერს დადებული ვალის აღიარების ხელშეკრულების საფუძველზე, აპელანტებისთვის (თავდაპირველი მოპასუხეები) 16 522 ლარის დაკისრება წარმოადგენს. ხელშეკრულების შინაარსობრივ კვლევამდე მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ვალის აღიარების ხელშეკრულება ოპერაციიდან ორი დღის შემდეგ, 2016 წლის 05 დეკემბერს გაფორმდა. ხელშეკრულებაში მითითებულია, რომ აღნიშნული ვალდებულება აპელანტებმა იკისრეს იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ პაციენტი საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მოსარგებლეს არ წარმოადგენდა და მისთვის გაწეული სამედიცინო მომსახურება სახელმწიფოს მხრიდან დაფინანსებად პროცედურად არ განიხილებოდა.

პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ სააპელაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს სააპელაციო შესაგებელსა და სასამართლო სხდომაზე გაჟღერებულ მიდგომას მასზედ, რომ კლინიკას ხელშეკრულების გაფორმების დროს პაციენტის დაზღვეულთა ბაზაში ხელმეორედ გადამოწმების ვალდებულება აღარ გააჩნდა. სასამართლოს მიაჩნია, რომ ასეთი ვალდებულება კლინიკას ყველა შემთხვევაში აქვს, მით უფრო ისეთ დროს, როდესაც ხელშეკრულების გაფორმებამდე მათთვის ცნობილი იყო, რომ პაციენტი და მისი ოჯახი სახელმწიფო დაზღვევის ერთიან სიაში მონაცემების არარსებობას აპროტესტებდნენ და მათ თავად კლინიკის მიერ მიეცათ რეკომენდაციები, თუ როგორ უნდა განხორციელებულიყო პაციენტის ბაზაში მოხვედრა. შესაბამისად, 2016 წლის 05 დეკემბერს ოპერაციის ჩატარებიდან ორი დღის შემდეგ სამედიცინო დაწესებულებისთვის ცნობილი იყო ან შეიძლებოდა ცნობილი ყოფილიყო, რომ დ.კ. სახელმწიფო დაზღვეულთა ერთიან სიაში მოხვდებოდა, შესაბამისად, მათ პაციენტის ბაზაში ხელმეორედ გადამოწმებისა და მისი წარმომადგენლებისთვის ჯეროვანი ინფორმაციის მიწოდების ვალდებულება გააჩნდათ. ამ მიმართებით ეჭვს ბადებს ასევე, ის გარემოებაც, რომ საქმეში არსებული სს „კ.ე.-ს’’ 2018 წლის 27 ივნისით დათარიღებული წერილით დგინდება, რომ 2016 წლის 03 დეკემბერს მათ მიერ პაციენტ გ.კ-სთვის გაწეული სამედიცინო მომსახურება სახელმწიფო დაზღვევის მხრიდან ანაზღაურდა, ასევე, 2019 წლის 13 თებერვალს სააპელაციო სასამართლოში გამართულ ზეპირ სხდომაზე გამოკითხულმა სპეციალისტმა ა.მ.-მ განმარტა, რომ პაციენტის შესახებ ინფორმაცია, რომელსაც ბაზაში ხედავდა ქირურგიის ეროვნული ცენტრი, ასევე უნდა დაენახა მოსარჩელე სამედიცინო დაწესებულებასაც. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, იმ პირობებში, როდესაც საქმეში არსებული მტკიცებულებათა ერთობლიობით არაორაზროვნად დგინდება, რომ ქირურგიის ეროვნულ ცენტრს არა 2016 წლის 05, არამედ 03 დეკემბერს, პაციენტის სადაზღვევო სტატუსის შესახებ ინფორმაცია ჰქონდა, ასეთი ინფორმაცია რატომ ვერ მოიძია მოსარჩელე სამედიცინო დაწესებულებამ. აღნიშნული უმნიშვნელოვანესია იმ გარემოების შესაფასებლად, თუ რამდენად კეთილსინდისიერად და გულმოდგინების სტანდარტის სრული დაცვით მოქმედებდა სამედიცინო პერსონალი/დაწესებულება, როდესაც აპელანტებთან, რომლებიც სოციალურად დაუცველები არიან, საკმაოდ სოლიდურ თანხაზე, ვალის აღიარების შესახებ ხელშეკრულებას აფორმებდა. სასამართლო მიიჩნევს, რომ პაციენტის წარმომადგენლებს, სადავო გარიგების გაფორმებისას, არ მიეწოდათ ადექვატური, სრულყოფილი და კონკრეტულ ფაქტებზე დაფუძნებული ინფორმაცია პაციენტის სახელმწიფოს მიერ დაზღვევასთან დაკავშირებით, შესაბამისად, მათ მამის ოპერაციის დაფინანსების თაობაზე არასწორ ინფორმაციაზე დაყრდნობით გამოავლინეს ნება, რაც ამგვარი ფორმით გამოვლენილი ნების შედეგად შემდგარ გარიგებას იურიდიული ნამდვილობის საფუძველს აცლის.

ამასთანავე, სააპელაციო პალატა მნიშვნელოვნად მიიჩნევს ყურადღება გაამახვილოს პაციენტის დიაგნოზზე და მიუთითებს, რომ პაციენტის სს ,,კ.ე.-ში’’ მოთავსებისას, ასევე, შპს ,,გ.ჩ.-ში“ გადაყვანისა და ოპერაციის ჩატარებისას პაციენტის დიაგნოზი არ შეცვლილა. მას გულმკერდის აორტის ანევრიზმა (გასკდომის გარეშე) წარმოადგენდა. როგორც სასამართლო პროცესზე თავად კლინიკის წარმომადგენელმა განმარტა, გულის ანევრიზმა დროში საკმაოდ სწრაფად პროგრესირებადი კლინიკური ჩვენებაა და ასეთ დროს, პაციენტის გადასარჩენად ძალიან სწრაფად მოქმედებაა საჭირო. ვინაიდან საქართველოს მთავრობის N36 დადგენილებაში, რომელიც საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებებს განსაზღვრავს, პაციენტები გამსკდარი ანევრიზმებით სახელმწიფოს დაფინანსებას იღებენ და ვინაიდან სწორედ პაციენტის ოპერაციის საფასურის ანაზღაურება წარმოადგენს განსახილველი დავის საგანს, პალატას უჩნდება ლეგიტიმური ეჭვი იმის თაობაზე, მოხდა თუ არა ოპერაციამდე პაციენტის დიაგნოზის გადამოწმება და მისი შეცვლის საჭიროების განხილვა. აღნიშნულ ეჭვს ასევე, ამყარებს ის გარემოებაც, რომ პაციენტის წარმომადგენლებს დიაგნოზის, როგორც ანაზღაურების მიღების წინაპირობის, სიზუსტესთან დაკავშირებით გარკვეული პრეტენზიები გააჩნდათ, აღნიშნულის სისწორის მტკიცების ტვირთი კი, თავიდანვე კლინიკას ეკისრებოდა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, სააპელაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ვალის აღიარების ხელშეკრულების გაფორმებისას, სამედიცინო დაწესებულების მხრიდან კეთილსინდისიერებისა და გულმოდგინების პრინციპის დაცვით პაციენტის სახელმწიფო დაზღვევის ერთიან ბაზაში რეგისტრაციის ხელახალი გადამოწმება არ მომხდარა რამაც პაციენტის სახელმწიფო სადაზღვევო პოლისით სარგებლობის თაობაზე არასწორი ინფორმაციის მიწოდება გამოიწვია. ასევე, სამედიცინო დაწესებულების მხრიდან პაციენტის დაფინანსების მიზნებისთვის, დიაგნოზისთვის კონკრეტული კოდის მინიჭების მნიშვნელობის შესახებ ჯეროვანი ინფორმაცია არ მიეწოდა, რამაც აპელანტებს სამედიცინო დაწესებულების მიერ დიაგნოზისთვის მინიჭებული კოდის მართებულობის შემოწმებისა და გასაჩივრების უფლება წაართვა. შესაბამისად, სასამართლო ადგენს, რომ ვალის აღიარების ხელშეკრულება აპელანტებისთვის არასრული ინფორმაციის მიწოდების გამო გაფორმდა რამაც რეალობის არასწორი აღქმა და შესაბამისად, აპელანტების მიერ საკუთარ თავზე ისეთი ვალდებულების აღება გამოიწვია, რომელსაც ჯეროვანი ინფორმაციის მიღებისა და სამედიცინო დაწესებულების მხრიდან მორალური სტანდარტის დაცვის პირობებში, არ აიღებდნენ, რაც სადავო გარიგების, სამოქალაქო კოდექსის 54-ე მუხლის საფუძველზე, ბათილ გარიგებად კვალიფიცირების წინაპირობას ქმნის.

13. სამოქალაქო პროცესში მხარეთა შორის მტკიცების ტვირთის ობიექტური და სამართლიანი განაწილების პრინციპი არსებობს. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზეც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. ამ გარემოებათა დამტკიცება შეიძლება თვით მხარეთა ახსნა-განმარტებით, მოწმეთა ჩვენებით, წერილობითი თუ ნივთიერი მტკიცებულებებით. საქმის გარემოებები, რომლებიც კანონის თანახმად უნდა დადასტურდეს გარკვეული სახის მტკიცებულებებით, არ შეიძლება, დადასტურდეს სხვა სახის მტკიცებულებებით. ამდენად, საპროცესო ნორმა განსაზღვრავს იმ მტკიცებულებათა ნუსხას, რომლებიც მხარეებს შეუძლიათ, თავიანთი მოთხოვნების დასადასტურებლად გამოიყენონ. ჩამოთვლილ მტკიცებულებათაგან არც ერთს არ აქვს უპირატესი იურიდიული მნიშვნელობა. თანახმად სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლისა, სასამართლო მტკიცებულებებს თავისი შინაგანი რწმენით აფასებს, რომელიც მათ სრულ და ობიექტურ განხილვას უნდა ემყარებოდეს, შედეგად, სასამართლოს გამოაქვს დასკვნა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ. გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც კანონი მტკიცების ტვირთის გადანაწილების სპეციალურ წესს ითვალისწინებს (მაგ. შრომით-სამართლებრივი, დისკრიმინაციული დავები) მტკიცების ტვირთის გადანაწილების ზოგადი წესი მოქმედებს, რომლის თანახმად, თითოეულმა მხარემ ის გარემოებები უნდა დაამტკიცოს, რომლებზეც იგი თავის მოთხოვნას ამყარებს. არ შეიძლება მხარეს ისეთი გარემოების მტკიცების ტვირთი დაეკისროს, რომლის ზიდვაც მისთვის ობიექტურად შეუძლებელია.

განსახილველ შემთხვევაში, აპელანტებმა სასამართლოს შეუქმნეს მტკიცებულებით გამყარებული შინაგანი რწმენა მასზედ, რომ 2016 წლის 03 დეკემბრის მდგომარეობით გ.კ-ს არათუ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით სარგებლობით შეუძლებლობა არამედ, მისთვის „მინიმალური პაკეტით“ სარგებლობის უფლების მიცემა ეფუძნებოდა არა კონკრეტულ სამართლებრივ ნორმას, არამედ ამ სფეროში დადგენილ პრაქტიკას, რაც 2017 წელს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო. ასევე, აპელანტებმა პაციენტისთვის მინიჭებული დიაგნოზის კოდის მართებულობასთან მიმართებით დასვეს აქცენტები რაც პირდაპირ კავშირში იყო ჩატარებული მანიპულაციის სახელმწიფოს მხრიდან ანაზღაურებასთან, ამ მიმართებით მტკიცების ტვირთი სრულად აწევს სამედიცინო დაწესებულებას, სწორედ მას უნდა ემტკიცებინა, რომ სოციალური დაუცველი პაციენტისთვის ჩატარებული ოპერაციის დაფინანსების მოპოვებისთვის მათ ხელთ არსებული ყველა ზომა იხმარეს, მათ შორის დიაგნოზის კოდი სწორად განსაზღვრეს, რაც მოცემულ შემთხვევაში, სამედიცინო დაწესებულებას არ განუხორციელებია, მეტიც მათი წარმომადგენელი აცხადებდა, რომ დაწესებულებას ხელშეკრულების გაფორმების დღეს პაციენტის ბაზაში ხელმეორედ შემოწმების ვალდებულებაც კი არ გააჩნდა, რაც სააპელაციო პალატამ გულგრილობად და კეთილსინდისიერების პრინციპის დარღვევად მიიჩნია.

სააპელაციო პალატა დასკვნის სახით აღნიშნავს, რომ განსახილველი დავის განხილვისას, პალატამ, რა თქმა უნდა, გაითვალისწინა გარემოება მასზედ, რომ ჯანდაცვის სფეროში სადაზღვევო პროგრამის განხორციელებისას სახელმწიფოს ლეგიტიმურ მიზანს შესაძლოა საბიუჯეტო რესურსების დაზოგვის ინტერესი წარმოადგენდეს, თუმცა, მხედველობაშია მისაღები ის გარემოება, რომ ჯანმრთელობის დაცვა ინდივიდის უბრალო პრივილეგიას არ წარმოადგენს. ჯანმრთელობის დაცვის უფლების მნიშვნელობიდან გამომდინარე, სახელმწიფოს მოცემულ სფეროში არ უნდა ჰქონდეს ფართო დისკრეცია ადამიანთა დიფერენცირებასთან მიმართებით ფინანსური სახსრების უქონლობის გამო, ვინაიდან მკურნალობის აღმოუჩენლობა შეიძლება დაკავშირებული იყოს ფიზიკურ ტკივილთან, შესაძლებლობების შეზღუდვასთან და პირის გარდაცვალებასთან. ამდენად, მოსარჩელის აზრით, სახელმწიფოს მიერ ფინანსური რესურსების დაზოგვა ინდივიდის ფიზიკური ტანჯვის ხარჯზე გაუმართლებელია. როგორც ეს ზემოთმითითებულ გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომაც აღნიშნა, ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში ადამიანის საჭიროების უზრუნველყოფის პოლიტიკის შერჩევისას სახელმწიფოს შესაძლებელია მოქმედების ფართო არეალი ჰქონდეს, თუმცა, თუკი სახელმწიფო მიზანშეწონილად მიიჩნევს ამგვარი უზრუნველყოფის საჭიროებას, იგი ვალდებულია, აღნიშნული ქმედება განახორციელოს თანასწორ საწყისებზე, ყველა შესაძლო გამონაკლისის გონივრულობის დასაბუთების გზით. შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, 2016 წელს მოქმედი ნორმატიული ბაზა პაციენტის „საბაზისო სადაზღვევო პაკეტით“ მოსარგებლედ ცნობას ითვალისწინებდა თუ არა, სასამართლო პაციენტს ამ უფლებას ვერ წაართმევს. რაც შეეხება გადაწყვეტილებაში საკვლევ მეორე უმნიშვნელოვანეს გარემოებას, როგორც პალატამ არაერთგზის აღნიშნა, სამედიცინო დაწესებულებების მიმართ კეთილსინდისიერად ქცევის განსაკუთრებით მაღალი თამასა უნდა არსებობდეს, რათა ისინი, პირველ რიგში, პაციენტის საუკეთესო ინტერესის გათვალისწინებით, მათი ინფორმირებულობის პრინციპის უმაღლესი დაცვითა და გულმოდგინებით მოქმედებდნენ. სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში არცერთ დასახელებულ ქმედებას ადგილი არ ჰქონია, კერძოდ, მიუხედავად იმისა რომ კლინიკამ იცოდა პაციენტი გ.კ-ს ოჯახი ცდილობდა იგი სახელმწიფო დაზღვევის სქემაში მოექცია, ვალის აღიარების ხელშეკრულების გაფორმებისას ბაზის ხელახალი შემოწმება არ განხორციელებულა, ასევე, მიუხედავად იმისა, რომ პაციენტის ოჯახს ოპერაციიდან გამოსულმა ქირურგმა განუმარტა, რომ გულის ორი შრე იყო გარღვეული და მესამე შრეში სისხლი ჩაედინებოდა, საქმის მასალებიდან არ დგინდება, ამ ინფორმაციამ გამოიწვია თუ არა დიაგნოზისთვის მისანიჭებელი კოდის ცვლილების შესახებ, სულ მცირე, საუბრის წარმოება მაინც. ასევე, საქმის მასალებიდან არ დგინდება, პაციენტისა და მისი ოჯახის, როგორც სოციალურად დაუცველი მოქალაქეებისთვის, მოხდა თუ არა, თანადაფინანსების შესახებ შესაძლებლობის არსებობის განმარტება, როგორც ეს სააპელაციო სასამართლოს ზეპირ სხდომაზე მოწვეულმა სპეციალისტმა განაცხადა. ყოველივე ზემოაღნიშნულის შესაბამისად, სასამართლო ადგენს, რომ აპელანტებმა წარმატებით დასძლიეს მათზე დაკისრებული მტკიცების ტვირთი და დადებული ვალის აღიარებით ნაკისრი ვალდებულების ბათილი ბუნება დაადასტურეს.

14. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 377-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სააპელაციო სასამართლო ამოწმებს გადაწყვეტილებას სააპელაციო საჩივრის ფარგლებში ფაქტობრივი და სამართლებრივი თვალსაზრისით. ამავე მუხლის მეორე ნაწილის შესაბამისად, სამართლებრივი თვალსაზრისით შემოწმებისას სასამართლო ხელმძღვანელობს 393-ე და 394-ე მუხლების მოთხოვნებით.

სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 386-ე მუხლის შესაბამისად, თუ სააპელაციო საჩივარი დასაშვებია და საქმე პირველი ინსტანციის სასამართლოს არ უბრუნდება, სააპელაციო სასამართლო თვითონ იღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე. იგი თავისი განჩინებით უარს ამბობს სააპელაციო საჩივრის დაკმაყოფილებაზე ან გასაჩივრებული გადაწყვეტილების შეცვლით იღებს ახალ გადაწყვეტილებას.

სააპელაციო პალატას მიაჩნია, რომ მხარეთა შეჯიბრებითობისა და დისპოზიციურობის პრინციპის გათვალისწინებით, სასამართლო შეზღუდულია მხარეთა მიერ მითითებული ფაქტებითა და მათ მიერ მითითებული მტკიცებულებებით. შესაბამისად, სასამართლო მიიჩნევს, რომ ასეთ პირობებში, სასამართლო გადაწყვეტილებას იღებს საქმეში არსებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, მტკიცების ნაკლი კი სამართალწარმოებაში მხარისათვის არასასურველ შედეგს იწვევს. განსახილველ შემთხვევაში, სააპელაციო საჩივარი დასაბუთებულია, ხოლო იმ მტკიცების ნაკლის გამო, რომელიც მოწინააღმდეგე მხარემ (თავდაპირველმა მოსარჩელემ) ვერ გასწია, გასაჩივრებული გადაწყვეტილების, გაუქმებისა და სააპელაციო საჩივრის დაკმაყოფილების ფაქტობრივ-სამართლებრივი წინაპირობები არსებობს.

15. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწყვეტილება, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე განთავისუფლებული იყოს სახელმწიფო ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების გადახდისაგან. თუ სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, მაშინ ამ მუხლში აღნიშნული თანხა მოსარჩელეს მიეკუთვნება სარჩელის იმ მოთხოვნის პროპორციულად, რომელიც სასამართლოს გადაწყვეტილებით იქნა დაკმაყოფილებული, ხოლო მოპასუხეს – სარჩელის მოთხოვნის იმ ნაწილის პროპორციულად, რომელზედაც მოსარჩელეს უარი ეთქვა.

განსახილველ შემთხვევაში, პირველი ინსტანციის სასამართლოში მოსარჩელის სარჩელი დაკმაყოფილდა, სააპელაციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული გადაწყვეტილება გაუქმდა, სააპელაციო საჩივარი სრულად დაკმაყოფილდა, მოსარჩელეს სასარჩელო მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარი ეთქვა, შესაბამისად, პირველი ინსტანციის სასამართლოში მოსარჩელის მიერ გადახდილი ბაჟი სახელმწიფო ბიუჯეტში გადახდილად უნდა ჩაითვალოს, ხოლო, მიუხედავად იმისა, რომ აპელანტები სასამართლოში ბაჟის გადახდისგან გათავისუფლებულ პირებს წარმოადგენენ, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის თანახმად, აპელანტების მიერ გადასახდელი 660,88 ლარის გადახდის ვალდებულება შპს ,,გ.ჩ.-ს“ უნდა დაეკისროს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

სააპელაციო პალატამ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 386-ე, 389-ე, 390-ე, 47-ე, 48-ე, 53-ე მუხლებით, იხელმძღვანელა და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა

1. დ.კ.-ს, ლ.კ.-სა და მ.თ.-ს სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს;

2. გაუქმდეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 29 ივნისის გადაწყვეტილება;

3. შპს ,,გ.ჩ.-ს“ სარჩელი არ დაკმაყოფილდეს;

4.შპს ,,გ.ჩ.-ს“ სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ დაეკისროს სააპელაციო სასამართლოში აპელანტების მიერ ბაჟის სახით გადასახდელი 660,88 ლარი, ხოლო მის მიერ პირველი ინსტანციის სასამართლოში გადახდილი ბაჟი ჩაითვალოს სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ გადახდილად;

5. გადაწყვეტილების გასაჩივრების მსურველი მხარე, თუ ის ესწრება გადაწყვეტილების გამოცხადებას ან მისთვის ცნობილია გადაწყვეტილების გამოცხადების თარიღი, ვალდებულია, გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის გამოცხადებიდან არა უადრეს 20 და არა უგვიანეს 30 დღისა, გამოცხადდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოში და ჩაიბაროს გადაწყვეტილების ასლი. წინააღმდეგ შემთხვევაში გასაჩივრების ვადის ათვლა დაიწყება განჩინების გამოცხადებიდან 30-ე დღეს. ამ ვადის გაგრძელება და აღდგენა დაუშვებელია.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 46-ე მუხლით გათვალისწინებული პირებისათვის, ასევე პატიმრობაში მყოფი იმ პირებისათვის, რომლებსაც არ ჰყავთ წარმომადგენელი, გადაწყვეტილების ასლის გაგზავნასა და ჩაბარებას უზრუნველყოფს სასამართლო ამავე კოდექსის 70-ე–78-ე მუხლებით დადგენილი წესით.


მოსამართლე ქეთევან მესხიშვილ




უკან დაბრუნება