23 მაისი, 2019 წელი

საქართველოს უზენაესი სასამართლო
სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემდეგი შემადგენლობით:
თავმჯდომარე:
ნინო ბაქაქური
მოსამართლეები:
ზურაბ ძლიერიშვილი, ბესარიონ ალავიძე,

საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი განხილვის გარეშე

საკასაციო საჩივრის ავტორი - საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტრო (მოსარჩელე)

მოწინააღმდეგე მხარე - შპს „მ.“ (მოპასუხე)

გასაჩივრებული განჩინება - ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2017 წლის 6 ნოემბრის განჩინება

კასატორის მოთხოვნა - გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება

დავის საგანი - თანხის დაკისრება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი

1. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ (შემდგომში - „მოსარჩელე“, „შემსყიდველი“, „კასატორი“ ან „საკასაციო საჩივრის ავტორი“) საქართველოს საჯარო სკოლებში სარეაბილიტაციო სამუშაოების ჩატარების მიზნითა და პრეზიდენტის ნაციონალური პროგრამის „იაკობ გოგებაშვილი - საქართველოს საჯარო სკოლების რეაბილიტაცია“ დაფინანსების ფარგლებში ჩაატარა ტენდერი. მოსარჩელემ შპს „მ“-გან (შემდგომში - „მოპასუხე“, „მიმწოდებელი“ ან „შემსრულებელი“) მიიღო სატენდერო წინადადებები: მე-20 ლოტზე - აგარის საჯარო სკოლაზე, აღნიშნულის საფუძველზე 2006 წლის 15 მაისს მოსარჩელესა და მოპასუხეს შორის გაფორმდა სახელმწიფო შესყიდვის შესახებ ხელშეკრულება №05-18/3; ასევე, 25-ე ლოტზე - თერჯოლის №1 საჯარო სკოლაზე, რომლის საფუძველზე 2006 წლის 15 მაისს მხარეებს შორის გაფორმდა სახელმწიფო შესყიდვის შესახებ ხელშეკრულება №05-19/3; 32-ე ლოტზე - ზესტაფონის №5-ე საჯარო სკოლაზე, რომლის საფუძველზე 2006 წლის 17 მაისს მხარეებს შორის გაფორმდა სახელმწიფო შესყიდვის შესახებ ხელშეკრულება №05-38/3 და 26-ე ლოტზე - ტყიბულის №1 საჯარო სკოლაზე, 2006 წლის 17 მაისს მხარეებს შორის, შეთავაზებიდან გამომდინარე, გაფორმდა სახელმწიფო შესყიდვის შესახებ ხელშეკრულება №05-37/3.

2. 2006 წლის 7 აგვისტოსა და 13 ნოემბერს ხელშეკრულებაზე №05-19/3 გაფორმდა შეთანხმება №08-172/3 და №11-364/3; ხელშეკრულებაზე №05-37/3 გაფორმდა შეთანხმება №08-173/3 და №11-363/3; ხელშეკრულებაზე №05-18/3 გაფორმდა შეთანხმება №08-171/3 და №11-365/3; ხელშეკრულებაზე №05-38/3 გაფორმდა შეთანხმება №08-170/3 და №11-366/3. შემსყიდველმა მიმწოდებელს მომსახურების გაწევის მიზნით საკუთრების უფლების გადაცემის გარეშე (უსასყიდლოდ) გადასცა 17 270,84 ლარის ღირებულების სამშენებლო მასალა.

3. მოპასუხემ ზესტაფონის №5 საჯარო სკოლის რეაბილიტაციის სამუშაოები 2006 წლის 4 ნოემბერს, ტყიბულის №1 საჯარო სკოლის - 2006 წლის 16 ნოემბერს, თერჯოლის №1 საჯარო სკოლის - 2006 წლის 16 ნოემბერს, ხოლო აგარის საჯარო სკოლის 2006 წლის ნოემბრის თვეში დაასრულა.

4. 2017 წლის 6 მარტს მოსარჩელემ სარჩელი აღძრა მოპასუხის მიმართ და მოითხოვა მასზე 17 270,84 ლარის დაკისრება. მოსარჩელემ მიუთითა, რომ მხარეთა შორის გაფორმებული მიღება-ჩაბარების №12 აქტით, შემსყიდველმა შემსრულებელს საკუთრების უფლების გადაცემის გარეშე, მომსახურების გაწევის მიზნით (უსასყიდლოდ) გადასცა 17 270,84 ლარის ღირებულების სამშენებლო მასალა, რომელიც შემსრულებელს არ აუთვისებია.

5. მოპასუხემ წარდგენილი შესაგებლით სარჩელი არ ცნო და მიუთითა, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლის „ა” ქვეპუნქტის მიხედვით გასული იყო მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა. მოპასუხის მითითებით, როგორც ხელშეკრულებების დადებიდან, ისე სამუშაოების მიღება-ჩაბარებებიდან სარჩელის აღძვრამდე გასული იყო 10 წელზე მეტი. ამასთან, იმ პერიოდისათვის მოსარჩელე ზედმიწევნით ყურადღებით და თანმიმდევრულად ამოწმებდა ხელშეკრულების ყველა პუნქტის მოთხოვნების შესრულებას (მათ შორის, მოსარჩელის მხრიდან მოპასუხეზე უსასყიდლოდ გადაცემული სამშენებლო მასალების გამოყენებაზე), მოწვეული ყავდა ტექნიკური ზედამხედველები, სპეციალური ექსპერტები და, მიუხედავად ამისა, მოსარჩელეს სამუშაოების მიღების აქტებზე ხელმოწერის პერიოდიდან (2006 წლიდან) სარჩელის წარდგენამდე მიმწოდებლისთვის რაიმე დამატებითი მოთხოვნა არ წაუყენებია.

6. ზესტაფონის რაიონული სასამართლოს 2017 წლის 24 მაისის გადაწყვეტილებით სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.

7. რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო საჩივრით გაასაჩივრა მოსარჩელემ.

8. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2017 წლის 6 ნოემბრის განჩინებით სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა. ზესტაფონის რაიონული სასამართლოს 2017 წლის 24 მაისის გადაწყვეტილება დარჩა უცვლელი.

9. სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია წინამდებარე განჩინების 1-3 პუნქტებში მითითებული ფაქტობრივი გარემოებები.

10. სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ სარჩელის საფუძველი მოსარჩელესა და მოპასუხეს შორის 2006 წლის 15 მაისს და 17 მაისს გაფორმებული „სახელმწიფო შესყიდვების შესახებ“ №05-18/3, №05-19/3, №05-37/3 და №05-38/3,ხელშეკრულებებიდან გამომდინარე, მოპასუხის მიერ მოსარჩელისგან ზედმეტად მიღებული, აუთვისებელი სამშენებლო მასალის თანხობრივი ოდენობით დაბრუნება იყო.

11. სააპელაციო პალატამ აღნიშნა, რომ 2006 წლის 15 მაისისა და 17 მაისის ხელშეკრულებებით ნაკისრი ვალდებულება შეწყდა შესრულებით, აღნიშნული დასტურდება 2006 წლის ნოემბერში მხარეთა შორის გაფორმებული სამუშაოების დასრულების აქტებით.

12. სააპელაციო პალატამ არ გაიზიარა მოსარჩელის პოზიცია, რომ 2006 წლის 13 ნოემბერს გაფორმებული №11-364/3 და №11-363/3 შეთანხმებებიდან გამომდინარე, მოსარჩელეს მოთხოვნის უფლება სამუშაოს დასრულების აქტის გაფორმებიდან 4 თვის ვადაში წარმოეშვა, რამდენადაც აღნიშნული შეთანხმებები არ მოიცავდა მხარეთა შორის გაფორმებულ ხელშეკრულებებს სრულად და ასეც რომ ყოფილიყო, მითითებული შეთანხმებებით ცვლილება შევიდა მხარეთა შორის 2006 წლის 15 მაისის №05-19/3 და №05-37/3 ხელშეკრულებების სპეციალურ პირობაში, რომლითაც სხვაგვარად დარეგულირდა „შემსყიდველის“ მიერ „მიმწოდებლისათვის“ შესრულებული სამუშაოს ანგარიშსწორების წესები (ხელშეკრულების 7.1 პუნქტი, ს.ფ. 37, 58) და არა შესრულებული სამუშაოს მიღების და ჩაბარების წესები, რომლის თანახმად „შესყიდვის ობიექტი ან მისი ნაწილი (ეტაპი) ჩაითვლება მიღებულად მხოლოდ სამუშაოს შესრულების აქტის გაფორმების შემდეგ“ (ხელშეკრულების 5.1 პუნქტი, ს.ფ. 37,58).

13. სააპელაციო პალატის მითითებით, გამომდინარე იქიდან, რომ მხარეთა შორის 2006 წლის ნოემბერში გაფორმებული სამუშაოების დასრულების აქტების საფუძველზე ვალდებულება შესრულებით შეწყდა, მოსარჩელეს, სამოქალაქო კოდექსის 976-ე მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე, წარმოეშვა მოპასუხისათვის ზედმეტად გადაცემული სამშენებლო მასალების ფულადი სახით ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება.

14. სააპელაციო პალატამ ხანდაზმულობასთან დაკავშირებით დაადგინა, რომ მოსარჩელეს თბილისის საქალაქო სასამართლოში მოპასუხის მიმართ ნამდვილად ჰქონდა შეტანილი სარჩელი 2016 წლის 5 დეკემბერს, თუმცა აღნიშნული თარიღის გათვალისწინებითაც სამინისტროს სასარჩელო მოთხოვნა მაინც ხანდაზმული იყო, რადგან მას სარჩელი უნდა აღეძრა არაუგვიანეს 2016 წლის ნოემბრის თვისა.

15. სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მოსარჩელის მოთხოვნა გამომდინარეობს უსაფუძვლო გამდიდრების სამართლებრივი ნორმებიდან და არა სახელშეკრულებო ურთიერთობიდან.

16. სააპელაციო პალატამ კონდიქციური ვალდებულებების განმარტებისას იხელმძღვანელა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით (იხ. სუსგ საქმე №ას-225-215-2016, 25 მაისი 2016 წელი). ხოლო მოთხოვნის ხანდაზმულობის განსაზღვრისას გამოიყენა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განმარტება საქმზე №ას-390-363-2017, 16 ივნისი 2017 წელი.

17. სააპელაციო პალატის მითითებით, მოსარჩელისთვის ხელშეკრულებით განსაზღვრული სამუშაოების დასრულების შემდეგ, 2006 წლის ნოემბრიდან, იყო ცნობილი ის გარემოება, რომ მას არ დაბრუნებია ხელშეკრულების ფარგლებში მოპასუხისთვის გადაცემული აუთვისებელი სამშენებლო მასალა, რომლის უკან მოთხოვნის უფლება წარმოეშვა იმთავითვე (2006 წლის 1 დეკემბრიდან). მოსარჩელემ კი, პირველად სასამართლოს სარჩელით მიმართა 2016 წლის 5 დეკემბერს, ხოლო მოგვიანებით ზესტაფონის რაიონულ სასამართლოში სარჩელი წარადგინა 2017 წლის 6 მარტს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ სარჩელის აღძვრის დროისთვის გასული იყო ხანდაზმულობის საერთო ათწლიანი ვადა.

18. სააპელაციო სასამართლოს განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა მოსარჩელემ, მოითხოვა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2017 წლის 6 ნოემბრის განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება.

19. კასატორმა მიუთითა გასაჩივრებული განჩინების გაუქმების შემდეგ საფუძვლებზე:

20.1. სააპელაციო სასამართლომ არასწორად დაადგინა, რომ მოსარჩელეს მოთხოვნა წარმოეშვა 2006 წლის 1 დეკემბრიდან, ასევე არასწორად დაადგინა სასარჩელო მოთხოვნის ხანდაზმულობა. სასამართლომ არ გამოიკვლია მხარეებს შორის დადებული 2006 წლის 13 ნოემბრის №11-364/3 და №11-363/3 შეთანხმებები, რომლის თანახმადაც მიმწოდებელს დარჩენილი თანხა აუნაზღაურდებოდა სამუშაოს დასრულების აქტის (ფორმა 2, ფორმა 3) გაფორმებიდან 4 თვის ვადაში, შესაბამისად, სამინისტროს მოთხოვნა წარმოეშვა სამუშაოს დასრულების აქტის გაფორმებიდან 4 თვის ვადაში (2016 წლის მარტის თვიდან). სასამართლომ ასევე არ გამოიკვლია ის გარემოება, რომ კასატორმა თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2016 წლის 2 დეკემბერს ფოსტის მეშვეობით მიმართა.

20.2. სასამართლომ არ გამოიყენა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 140-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, რომლის თანახმადაც, თუ უფლებამოსილი პირი ექვსი თვის ვადაში შეიტანს ახალ სარჩელს, მაშინ ხანდაზმულობის ვადა შეწყვეტილად ითვლება პირველი სარჩელის შეტანის დროიდან. კასატორმა თბილისის საქალაქო სასამართლოს სარჩელით 2016 წლის 2 დეკემბერს მიმართა, 2016 წლის 9 დეკემბრის განჩინებით მოსარჩელეს უარი ეთქვა სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე, რაც კასატორმა სააპელაციო სასამართლოში კერძო საჩივრით გაასაჩივრა, თუმცა სააპელაციო სასამართლომ უცვლელად დატოვა თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება. კასატორმა 2017 წლის 2 მარტს მიმართა ზესტაფონის რაიონულ სასამართლოს, კანონით გათვალისწინებულ ექვსთვიანი ვადის დაცვით.

20.3. სასამართლომ არასწორად გამოიყენა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 629-ე მუხლის პირველი ნაწილი, ვინაიდან დავა სახელშეკრულებო ურთიერთობიდან გამომდინარე არ წარმოშობილა. ასევე არასწორად გამოიყენა სამოქალაქო კოდექსის 646-ე მუხლის მე-2 ნაწილი.

20. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2018 წლის 23 თებერვლის განჩინებით საკასაციო საჩივარი მიღებულ იქნა წარმოებაში, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მიხედვით, დასაშვებობის შესამოწმებლად.

21. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2019 წლის 22 მაისის განჩინებით კასატორის საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს უფლებამონაცვლედ ცნობილ იქნა საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტრო.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

22. საკასაციო სასამართლო საქმის შესწავლისა და საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივარი არ აკმაყოფილებს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მოთხოვნებს, რის გამოც მიჩნეულ უნდა იქნეს დაუშვებლად.

23. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, საკასაციო საჩივარი ქონებრივ ან არაქონებრივ დავაზე დასაშვებია, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ: ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება; დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს; ზ) გასაჩივრებულია სააპელაციო სასამართლოს მეორე დაუსწრებელი გადაწყვეტილება ან განჩინება დაუსწრებელი გადაწყვეტილების უცვლელად დატოვების თაობაზე.

24. საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლით გათვალისწინებული არცერთი ზემოთ მითითებული საფუძვლით.

25. საკასაციო სასამართლო მიუთითებს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილზე, რომლის თანახმად, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებულად ცნობილი ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა საკასაციო სასამართლოსათვის, თუ წამოყენებული არ არის დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება). დასაბუთებულ პრეტენზიაში იგულისხმება მითითება იმ პროცესუალურ დარღვევებზე, რომლებიც დაშვებული იყო სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის დროს და რამაც განაპირობა ფაქტობრივი გარემოებების არასწორად შეფასება-დადგენა, მატერიალურ-სამართლებრივი ნორმის არასწორად გამოყენება ან/და განმარტება. საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ კასატორს სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებთან მიმართებაში არ წარმოუდგენია დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება).

26. საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს სააპელაციო პალატის მითითებას, რომ მოსარჩელის მოთხოვნა გამომდინარეობს უსაფუძვლო გამდიდრების სამართლებრივი ნორმებიდან და არა სახელშეკრულებო ურთიერთობიდან.

27. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ უსაფუძვლო გამდიდრება სუბსიდიური ხასიათისაა და მისი გამოყენება ხდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც სხვა სამართლებრივი საფუძვლით მოთხოვნის დაკმაყოფილება შეუძლებელია. (იხ. სუსგ საქმე №ას-774-723-201, 11 ოქტომბერი 2017 წელი). „კონდიქციური დანაწესების (სამოქალაქო კოდექსის 976-ე-991-ე მუხლები) გამოყენების უმთავრესი წინაპირობა მის სუბსიდიურობაში ვლინდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ უსაფუძვლო გამდიდრების წესები მოთხოვნის დამფუძნებელ ნორმებად გვევლინება მხოლოდ მაშინ, როდესაც სასამართლო მოვლენათა დინამიკის გათვალისწინებით დაასკვნის, რომ გამორიცხულია სხვა უფრო სპეციალური ნორმის გამოყენება (მაგ: პოსესორული ან ვინდიკაციური სარჩელები (სანივთო სამართალი), სარჩელი ვალდებულების შესრულების შესახებ (როგორც პირველადი, ისე - მეორადი მოთხოვნები) და სხვა)“ (იხ. სუსგ №ას-774-723-2017, 11 ოქტომბერი 2017 წელი).

28. განსახილველ შემთხვევაში, მხარეები ერთმანეთთან ნარდობის სახელშეკრულებო ურთიერთობებში იმყოფებოდნენ. შესაბამისად, მოსარჩელის მოთხოვნას - აღნიშნული ურთიერთობის ფარგლებში გადაცემული, გამოუყენებელი მასალის ღირებულების ანაზღაურების შესახებ, სახელშეკრულებო სამართლებრივი საფუძველი გააჩნია.

29. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ წინამდებარე დავის სამართლებრივი საფუძველს სამოქალაქო კოდექსის 646-ე მუხლის მეორე ნაწილი წარმოადგენს, რომლის თანახმად, მენარდე პასუხს აგებს შემკვეთის მასალის არასწორი გამოყენებისათვის. მენარდე მოვალეა წარუდგინოს შემკვეთს მასალის ხარჯვის ანგარიში და დაუბრუნოს მას დარჩენილი მასალა.

30. სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სახელშეკრულებო მოთხოვნების ხანდაზმულობის ვადა შეადგენს სამ წელს, ხოლო უძრავ ნივთებთან დაკავშირებული სახელშეკრულებო მოთხოვნებისა - ექვს წელს. მნიშვნელოვანია განისაზღვროს საიდან დაიწყება ხანდაზმულობის ვადა. სამოქალაქო კოდექსის 130-ე მუხლის ხანდაზმულობა იწყება მოთხოვნის წარმოშობის მომენტიდან. მოთხოვნის წარმოშობის მომენტად ჩაითვლება დრო, როცა პირმა შეიტყო ან უნდა შეეტყო უფლების დარღვევის შესახებ. თუ ხანდაზმულობის წარმოშობის მომენტის დადგენა ობიექტურად შეუძლებელია, ყურადღება უნდა მიექცეს სუბიექტურ მომენტს, ამასთან იგულისხმება, რომ ხანდაზმულობის წარმოშობის ობიექტური და სუბიექტური მომენტები თანმხვედრია, ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ მოსარჩელე არ ეთანხმება ხანდაზმულობის წარმოშობის ობიექტური და სუბიექტური მომენტების თანხვედრას, მაშინ მტკიცების ტვირთი ეკისრება მას, იმის გასარკვევად, თუ როდიდან უნდა დაიწყოს ხანდაზმულობის ვადის ათვლა (საქართველოს უზენაესი სასამართლოს რეკომენდაციები სამოქალაქო სამართლის სასამართლო პრაქტიკის პრობლემურ საკითხებზე, 2007, გვ. 64), (იხ. სუსგ №ას-1163-1083-2017, 25.10.2017).

31. საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ ხანდაზმულობის ვადაში იგულისხმება დრო, რომლის განმავლობაშიც უფლებამოსილ პირს შეუძლია თავისი უფლების რეალიზაცია ან დაცვა. ხანდაზმულობის ინსტიტუტის სპეციფიკურობა ისაა, რომ დადგენილი ვადის გასვლის შემდეგ მოთხოვნის უფლება ობიექტურად არსებობს, თუმცა, იგი იძულებით ვერ განხორციელდება, ანუ ამ უფლების რეალიზება სრული მოცულობით დამოკიდებულია მოთხოვნის ადრესატის ნება-სურვილზე (სამოქალაქო კოდექსის 144 მუხლის პირველი ნაწილი). სამოქალაქო კოდექსის 130-ე მუხლი ხანდაზმულობის დაწყებას მოთხოვნის წარმოშობის მომენტს უკავშირებს, ხოლო მოთხოვნის წარმოშობის მომენტად მიიჩნევა დრო, როდესაც პირმა შეიტყო ან უნდა შეეტყო უფლების დარღვევის შესახებ. ამდენად, ხანდაზმულობის ვადის სწორად გამოთვლისათვის უმნიშვნელოვანესია მისი დენის დაწყების მომენტის განსაზღვრა. ხანდაზმულობის ვადის დასაწყისი შეესაბამება დღეს, როდესაც წარმოიშვა მოთხოვნის უფლება, გარდა კანონით პირდაპირ გათვალისწინებული შემთხვევებისა, როდესაც მოთხოვნის წარმოშობის ვადის განსაზღვრა ზოგადი წესისაგან განსხვავებულადაა რეგულირებული, მისი წარმოშობა დაკავშირებულია მომენტთან, როდესაც პირმა გაიგო ან უნდა გაეგო უფლების დარღვევის თაობაზე (იხ. სუსგ №ას-934-899-2016, 14 თებერვალი, 2017 წელი; სუსგ №ას-68-68-2018, 3 აპრილი 2018 წლი).

32. საკასაციო პალატა იზიარებს სააპელაციო პალატის მსჯელობას ხანდაზმულობის ვადის ათვლის დაწყების საკითხზე. რამდენადაც, შემსრულებლის მიერ ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულება შეწყდა შესრულებით, რაც დასტურდება მხარეებს შორის 2006 წლის ნოემბერში გაფორმებული სამუშაოს დასრულების აქტებით, სწორედ ამ მომენტიდან წარმოეშვა მოსარჩელეს უფლება მოეთხოვა მოპასუხისთვის ზედმეტად გადაცემული სამშენებლო მასალები ფულადი ფორმით. შესაბამისად, სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლით გათვალისწინებული სამწლიანი ვადა 2009 წლის ნოემბრის თვეში გადიოდა, აღნიშნულის საწინააღმდეგოდ მოსარჩელემ სასამართლოს პირველად 2016 წლის დეკემბერში, ხოლო განმეორებით 2017 წლის 6 მარტს მიმართა, შესაბამისად, სარჩელი ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგ აღიძრა. საკასაციო პალატა ვერც კასატორის იმ პრეტენზიას გაიზიარებს, რომლის თანახმადაც, სააპელაციო სასამართლომ არ გამოიკვლია მხარეებს შორის დადებული 2006 წლის 13 ნოემბრის №11-364/3 და №11-363/3 შეთანხმებები, რომელთა მიხედვითაც მიმწოდებელს დარჩენილი თანხა აუნაზღაურდებოდა სამუშაოს დასრულების აქტის (ფორმა 2, ფორმა 3) გაფორმებიდან 4 თვის ვადაში, შესაბამისად, სამინისტროს მოთხოვნა წარმოეშობოოდა სამუშაოს დასრულების აქტის გაფორმებიდან 4 თვის შემდეგ (2016 წლის მარტიდან). დასახელებული ხელშეკრულებებით ცვლილებები შევიდა მხარეთა შორის 2006 წლის 15 მაისის №05-19/3 და №05-37/3 ხელშეკრულებებში, კერძოდ, შეიცვალა შესრულებული სამუშაოს ანგარიშსწორების წესები და არა შესრულებული სამუშაოს მიღება-ჩაბარების წესები. ასეც რომ არ იყოს, როგორც უკვე აღინიშნა კასატორს მაინც გაშვებული ექნებოდა სარჩელის აღძვრის 3 წლიანი ხანდაზმულობის ვადა.

33. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო პალატის მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე არ არის განხილული მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევებით, ვერც კასატორი მიუთითებს რაიმე ისეთ საპროცესო დარღვევაზე, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე.

34. საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები არც სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების საკასაციო სასამართლოს სტაბილური პრაქტიკისგან განსხვავების არსებობის საფუძვლით, ვინაიდან სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება არ განსხვავდება საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისგან ((იხ. სუსგ საქმე №ას-794-794-2018, 11 სექტემბერი 2018 წელი; სუსგ საქმე №ას-910-2018, 20 სექტემბერი, 2018 წელი; სუსგ საქმე №ას-1359-2018, 2 ნოემბერი, 2018 წელი). კასატორს აგრეთვე არ წარმოუდგენია დასაბუთებული პოზიცია სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას ან/და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალთან წინააღმდეგობის საფუძვლით გადაწყვეტილების გაუქმებასთან დაკავშირებით.

35. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, დაუშვას წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი, რის გამოც მას უარი უნდა ეთქვას განხილვაზე.

36. კასატორი გათავისუფლებულია სახელმწიფო ბაჟის გადახდისგან „სახელმწიფო ბაჟის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის „უ“ ქვეპუნქტისა.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე, 401-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა

1. საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს საკასაციო საჩივარი, როგორც დაუშვებელი, დარჩეს განუხილველი;

2. კასატორი გათავისუფლებულია სახელმწიფო ბაჟის გადახდისაგან;

3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.




უკან დაბრუნება