06 ნოემბერი, 2012 წელი

თბილისი

თბილისის სააპელაციო სასამართლო

შემდეგი შემადგენლობით:
თავმჯდომარე:

მოსამართლეები:
ნათია გუჯაბიძე, ნატალია ნაზღაიძე,

სხდომის მდივანი - დარეჯან ბიძინაშვილი

აპელანტი - მ. კ.

წარმომადგენელი - დ. ლ.

მოწინააღმდეგე მხარე - შპს ,,ო. მ.’’

წარმომადგენელი - პ. კ.

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება - თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2011 წლის 10 აგვისტოს გადაწყვეტილება

დავის საგანი - ზიანის ანაზღაურება, პირგასამტეხლოს დაკისრება

გასაჩივრებული გადაწყვეტილების დასკვნებზე მითითება

შპს ’ო. მ.-ს” მიერ მ. კ.-ს მიმართ წარდგენილი სასარჩელო მოთხოვნა:
- მოპასუხე მ. კ.-ს შპს “ო. მ.-ს” სასარგებლოდ გადასახდელად დაეკისროს ზიანის სახით 26 349 ევრო და 35 ცენტი;
- მოპასუხე მ. კ.-ს შპს “ო. მ.-ს” სასარგებლოდ გადასახდელად დაეკისროს პირგასამტეხლო 3550 ევრო;

გასაჩივრებული გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი

1. შპს ’ო. მ.-ს” სარჩელი დაკმაყოფილდა;

2. მოპასუხე მ. კ.-ს შპს ’ო. მ.-ს” სასარგებლოდ გადასახდელად დაეკისრა ზიანის სახით 26 349 ევრო და 35 ცენტი;

3. მოპასუხე მ. კ.-ს შპს ’ო. მ.-ს” სასარგებლოდ გადასახდელად დაეკისრა პირგასამტეხლო 3550 ევრო;

4. მოპასუხე მ. კ.-ს შპს ’ო. მ.-ს” სასარგებლოდ გადასახდელად დაეკისრა საადვოკატო მომსახურების ხარჯი 2822 ლარი და 49 თეთრი;

5. მოპასუხე მ. კ.-ს შპს ’ო. მ.-ს” სასარგებლოდ გადასახდელად დაეკისრა სახელმწიფო ბაჟის სახით 2105 ლარი და 12 თეთრი;

დასკვნები ფაქტობრივ გარემოებებთან დაკავშირებით

2.1. 2010 წლის 27 მაისს შპს ’ო. მ.-ს” და მ. კ.-ს შორის დაიდო ხელშეკრულება №03/XX სატრანსპორტო საშუალების განვადებით ნასყიდობის შესახებ გირავნობითი უზრუნველყოფით, რომლის თანახმად, მ. კ.-მ შპს ’ო. მ.-სგან” განვადებით 71 000 ევროდ შეიძინა X6 მოდელის ბე-ემ-ვე-ს მარკის ავტომობილი. მყიდველის მიერ ნასყიდობის ფასის ნაწილი 35 000 ევრო გადახდილი უნდა ყოფილიყო 2010 წლის 28 მაისს, ხოლო დარჩენილი თანხა 9 თანაბარწილად (ტომი I, ს.ფ 12-27, 28-33);

2.2. მ. კ.-მ შპს ’ო. მ.-ს” 2010 წლის 27 მაისს გადაუხადა 2000 ლარი, ხოლო 2010 წლის 28 მაისს გადაუხადა 35 000 ევროს ექვივალენტი, რაც საერთო ჯამში შეადგინა 78 685 ლარი. სხვა თანხა მ. კ.-ს არ გადაუხდია (ტომი I, ს.ფ 39-41);

2.3. გირავნობის ხელშეკრულების საფუძველზე დარეგისტრირდა შპს ’ო. მ.-ს” გირავნობის უფლება ავტომანქანაზე და მ. კ.-ს ავტომობილი გადაეცა ფაქტობრივ მფლობელობაში (ტომი I, ს.ფ 36, მხარეთა ახსნა-განმარტება);

2.4. 2011 წლის 5 იანვარს მ. კ.-მ ავტომანქანა გადაუფორმა შპს ’ო. მ.-ს” (ტომი I, ს.ფ 60)

2.5. ავტომანქანა ბე-ემ-ვე X6-ს გააჩნდა ნაკლი უწესივრობა, რაც გამოწვეული იყო ინდუქციურ კოჭაზე მასის მომჭერის მოშვებით, რაც იწვევდა დენის შეწყვეტას და ავტომობილის მთელი რიგი სისტემების გამართული მოქმედების მოშლას.

სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. საქმის გარემოებები, რომლებიც კანონის თანახმად უნდა დადასტურდეს გარკვეული სახის მტკიცებულებებით, არ შეიძლება დადასტურდეს სხვა სახის მტკიცებულებებით. ერთ-ერთი მხარის ახსნა-განმარტება, თუ მას არ ეთანხმება მოწინააღმდეგე მხარე, მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება ჩაითვალოს სადავო სამართლებრივი ურთიერთობის არსებობისა თუ საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივ გარემოებათა დამადასტურებელ მტკიცებულებად, თუ იგი დასტურდება საქმეში არსებული სხვა მტკიცებულებების ყოველმხრივი, სრული და ობიექტური განხილვის შედეგად. სასამართლოს მითითებით, წინააღმდეგ შემთხვევაში მხარის მიერ მიცემული ნებისმიერი ახსნა-განმარტება სადავო ურთიერთობის ან საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივ გარემოებათა დამადასტურებელ უტყუარ მტკიცებულებად უნდა მიგვეჩნია, რაც ეწინააღმდეგება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლით დადგენილ პრინციპებს. სასამართლომ არ გაიზიარა მ. კ.-ს მსჯელობა იმის თაობაზე, რომ ავტომანქანას ჰქონდა დიდი უწესივრობები, შეფერხებით მუშაობდა გადაცემათა კოლოფი, დაზიანებული ჰქონდა კომპიუტერული მეხსიერება, რადგან გარდა სასამართლოსათვის მიცემული ახსნა-განმარტებისა, საქმეზე წარმოდგენილი არ არის არც ერთი მტკიცებულება, რომელიც დაადასტურებდა მ. კ.-ს მოსაზრებებს. სასამართლოს განმარტებით, საქმეში წარმოდგენილი სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს №9863/XX/X დასკვნით დასტურდება მხოლოდ ინდუქციურ კოჭაზე მასის მომჭერის მოშვება.

2.6. შპს ’ო. მ.-მ” აღმოფხვრა ნაკლი და ავტომანქანა ტექნიკურად გამართულ მდგომარეობაშია და ვარგისია ექსპლუატაციისთვის.

სასამართლოს მითითებით, საქმეში წარმოდგენილია სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს 2010 წლის 14 ივლისის დასკვნა, რომლითაც დასტურდება, რომ ავტომობილი ბმვ X6 ტექნიკურად გამართულ მდგომარეობაშია და შემდგომი ექსპლუატაციისთვის ვარგისია (ტომი I, ს.ფ 47-53)

2.7. ავტომანქანა ბმვ X6 - ის საბაზრო ღირებულება 2011 წლის იანვრისთვის შეადგენდა 120 000 ლარს (ტომი I, ს.ფ 63-65, სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს 2011 წლის 26 იანვრის დასკვნა) .

დასკვნები სამართლებრივ გარემოებებთან დაკავშირებით

2.8. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 316-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ვალდებულების ძალით კრედიტორი უფლებამოსილია მოსთხოვოს მოვალეს რაიმე მოქმედების შესრულება. სამოქალაქო კოდექსის 317-ე მუხლის თანახმად, ვალდებულების წარმოშობისათვის აუცილებელია მონაწილეთა შორის ხელშეკრულება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ვალდებულება წარმოიშობა ზიანის მიყენების (დელიქტის), უსაფუძვლო გამდიდრების ან კანონით გათვალისწინებული სხვა საფუძვლებიდან. სამოქალაქო კოდექსის 505-ე მუხლის მიხედვით, განვადებით ნასყიდობისას გამყიდველი ვალდებულია გადასცეს ნივთი მყიდველს ფასის გადახდამდე. ნივთის ფასის გადახდა მყიდველის მიერ ხდება ნაწილ-ნაწილ დროის განსაზღვრულ შუალედში.

სასამართლოს მითითებით, სადავო არ არის, რომ 2010 წლის 27 მაისს შპს ’ო. მ.-ს” და მ. კ.-ს შორის დაიდო მოძრავი ნივთის (ავტომანქანის) განვადებით ნასყიდობის შესახებ გირავნობითი უზრუნველყოფით №03/XX ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზე მ. კ.-მ განვადებით ნასყიდობით შეიძინა ავტომანქანა ბე ემ ვე X6. შეძენილ ავტომანქანას გააჩნდა ნაკლი უწესივრობა, რაც გამოწვეული იყო ინდუქციურ კოჭაზე მასის მომჭერის მოშვებით, რაც იწვევდა დენის წყვეტას და ავტომობილის მთელი რიგი სისტემების გამართული მოქმედების მოშლას.

სამოქალაქო კოდექსის 490-ე მუხლის თანახმად, თუ გაყიდული ნივთი ნაკლის მქონეა, გამყიდველმა ან უნდა გამოასწოროს ეს ნაკლი, ან თუ საქმე ეხება გვაროვნულ ნივთს, შეცვალოს ნივთი საამისოდ აუცილებელ ვადაში. ამავე კოდექსის 491-ე მუხლის საფუძველზე მყიდველს შეუძლია ნივთის ნაკლის გამო მოითხოვოს ხელშეკრულების მოშლა 352-ე მუხლის მიხედვით.

სასამართლოს განმარტებით, მხარეებს შორის გაფორმებული ხელშეკრულების 10.2 მუხლის თანახმად, ო. მ.-მ მ. კ.-ს მისცა გარანტია №2 დანართის შესაბამისად. საგარანტიო პირობების მე-3 მუხლის მიხედვით, გარანტია ვრცელდება ისეთ შემთხვევაზე, როცა გამოვლენილი იქნებოდა დარღვევა. სადავო შემთხვევაში გამოვლენილი ნაკლი შპს ’ო. მ.-მ” გამოასწორა. საქმეში წარმოდგენილი ექსპერტიზის დასკვნით დასტურდება, რომ წარმოდგენილი ავტომობილ ბე ემ ვე X6 ტექნიკურად გამართულ მდგომარეობაშია და ვარგისია შემდეგი ექსპლუატაციისათვის და ხარისხი და საქონლის სახე არ დაუკარგავს. შესაბამისად, მ. კ. ვალდებული იყო შეთანხმებული გრაფიკის მიხედვით აენაზღაურებინა შპს ’ო. მ.-სთვის” ნასყიდობის საგნის ღირებულება, რაც არ გააკეთა, რითაც დაარღვია ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებები. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 399-ე მუხლის თანახმად, როდესაც უფლებამოსილი პირი (კრედიტორი) შლის ხელშეკრულებას მეორე მხარის მიერ ხელშეკრულების დარღვევის საფუძვლით, მას უფლება აქვს მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება სამოქალაქო კოდექსის 407-ე მუხლის თანახმად.

სასამართლოს მითითებით, ქონებრივი პასუხისმგებლობის ვინმესთვის დასაკისრებლად და ზიანის ანაზღაურებისათვის საჭიროა ქმედება იყოს 1) მართლსაწინააღმდეგო; 2) სახეზე იყოს ზიანი; 3) მართლსაწინააღმდეგო ქმედების ჩამდენი პირის ბრალი; 4) არსებობდეს მიზეზობრივი კავშირი ქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის. სადავო შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების ყველა წინაპირობა არსებობს.

2.9. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 417-ე მუხლის თანახმად, პირგასამტეხლო – მხარეთა შეთანხმებით განსაზღვრული ფულადი თანხა – მოვალემ უნდა გადაიხადოს ვალდებულების შეუსრულებლობის ან არაჯეროვანი შესრულებისათვის. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 418-ე მუხლის შესაბამისად, ხელშეკრულების მხარეებს შეუძლიათ თავისუფლად განსაზღვრონ პირგასამტეხლო, რომელიც შეიძლება აღემატებოდეს შესაძლო ზიანს. შეთანხმება პირგასამტეხლოს შესახებ მოითხოვს წერილობით ფორმას.

სასამართლოს მითითებით, ხელშეკრულებით მხარეები შეთანხმდნენ, რომ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ნასყიდობის ფასის გადახდის გრაფიკის დარღვევის შემთხვევაში (გრაფიკის თითოეულ დარღვევაზე), მყიდველი ვალდებულია გამყიდველს გადაუხადოს პირგასამტეხლო ავტომობილის ნასყიდობის ფასის (სრული ღირებულების) 0,1%-ის ოდენობით ყოველ ვადაგადაცილებულ დღეზე. პირგასამტეხლოს ოდენობა თითოეულ ჯერზე არ უნდა აღემატებოდეს ნასყიდობის ფასის 0,5%. მ. კ.-მ შპს ’ო. მ.-ს” 2010 წლის 27 მაისს გადაუხადა 2000 ლარი, ხოლო 2010 წლის 28 მაისს გადაუხადა 35 000 ევროს ექვივალენტი ლარი, რამაც საერთო ჯამში შეადგინა 78 685 ლარი. სხვა თანხა მ. კ.-ს არ გადაუხდია. შესაბამისად, დაარღვია თანხის გადახდის გრაფიკი და ვალდებულია პირგასამტეხლოს სახით შპს ’ო. მ.-ს” აუნაზღაუროს 3 550 ევრო (ავტომანქანის საერთო ღირებულების 71 000 ევროს 5%).

3. სააპელაციო საჩივრის საფუძვლები

3.1. ახლად გამოყვანილი ავტომანქანა უკან დაბრუნდა მისი გაუმართაობის გამო, რასაც მოწმობს 2010 წლის 31 მაისს გაფორმებული ხელშეკრულება სხვა სატრანსპორტო საშუალების თხოვების თაობაზე. მანქანა არ შეკეთებულა თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში, რაც დასტურდება ექსპერტიზის დასკვნით, რომლის შესაბამისადაც, მანქანა ექსპლუატაციისთვის ვარგისი იყო 14 ივლისის მდგომარეობით, ანუ ვარგისიანი გახდა ერთი თვისა და 14 დღის შემდეგ - ამ ხნის განმავლობაში მანქანა იმყოფებოდა გამყიდველის მფლობელობაში;

3.2. ავტომანქანა იყო დაგირავებული გამყიდველის სასარგებლოდ და ამავე დროს ის ფაქტობრივადაც ფლობდა მას, ანუ შეეძლო პირველივე დღიდან მოეხდინა მისი შემდგომი რეალიზაცია, რამეთუ მყიდველი 25 ივნისის წერილით უარს ამბობდა მის უკან დაბრუნებაზე. ამასთან, ნიშანდობლივია, რომ გამყიდველმა თავად თქვა ხელშეკრულებაზე უარი, რაც მყიდველის პასუხისმგებლობას იმთავითვე გამორიცხავს;

3.3. საბაზრო ფასი დადგენილია 2011 წლის იანვრისთვის და არა 2010 წლის 14 ივლისისათვის, როცა გამყიდველმა მოშალა ხელშეკრულება, რაც პირდაპირ აისახება ავტომანქანის რეალურ ფასზე;

3.4. დადგენილია, რომ მყიდველმა იმავე დღეს დააბრუნა შეძენილი ავტომანქანა გაუმართაობის გამო, ასევე დადგენილია, რომ ერთი თვე მანქანა არ მუშაობდა, რამაც მყიდველის მხრიდან ხელშეკრულების მიმართ ინატერესის დაკარგვა გამოიწვია. საგულისხმოა, რომ მ. კ.-მ აღნიშნული ფაქტის თაობაზე შპს ’ო. მ.-ს” იმთავითვე შეატყობინა. აღნიშნული კი ნიშნავს იმას, რომ გამყიდველი ინფორმირებული იყო მყიდველის ნებასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, მყიდველის ხელშეკრულებიდან გასვლით გამყიდველისათვის ზიანის მიყენება მხოლოდ გამყიდველის ბრალით იყო გამოწვეული, რადგან მან იცოდა მყიდველის ნების თაობაზე, იმასთან დაკავშირებით, რომ მყიდველს დაკარგული ჰქონდა ხელშეკრულების მიმართ ინტერესი და არაფერი გააკეთა ზიანის თავიდან ასაცილებლად.

4. გასაჩივრებული გადაწყვეტილების შეცვლის დასაბუთება

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 377-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სააპელაციო სასამართლო ამოწმებს გადაწყვეტილებას სააპელაციო საჩივრის ფარგლებში ფაქტობრივი და სამართლებრივი თვალსაზრისით. ამავე მუხლის მეორე ნაწილის შესაბამისად, სამართლებრივი თვალსაზრისით შემოწმებისას სასამართლო ხელმძღვანელობს 393-ე და 394-ე მუხლების მოთხოვნებით.

სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 386-ე მუხლის შესაბამისად, თუ სააპელაციო საჩივარი დასაშვებია და საქმე პირველი ინსტანციის სასამართლოს არ უბრუნდება, სააპელაციო სასამართლო თვითონ იღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე. იგი თავისი განჩინებით უარს ამბობს სააპელაციო საჩივრის დაკმაყოფილებაზე ან გასაჩივრებული გადაწყვეტილების შეცვლით იღებს ახალ გადაწყვეტილებას.

ფაქტობრივი დასაბუთება

სასამართლო თვლის, რომ დადგენილად უნდა იქნეს მიჩნეული საქმის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის მქონე შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები:

4.1. 2010 წლის 27 მაისს შპს ’ო. მ.-სა” და მ. კ.-ს შორის დაიდო გირავნობითი უზრუნველყოფით მოძრავი ნივთის (ავტომანქანის) განვადებით ნასყიდობის შესახებ №03/XX ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზე, მ. კ.-მ განვადებით ნასყიდობით ავტომანქანა ბე ემ ვე X6 შეიძინა. ავტომობილის ღირებულება 71 000 ევროს ექვივალენტი ლარით განისაზღვრა. ხელშეკრულების მე-5 პუნქტის შესაბამისად, მ. კ. ვალდებული იყო ნასყიდობის ფასის ნაწილი 35 000 ევრო გადაეხადა 2010 წლის 28 მაისამდე. ნასყიდობის ფასის დარჩენილი ნაწილი - 36 000 ევრო მყიდველს უნდა გადაეხადა 9 თვის განმავლობაში, თანაბარწილად, თვეში - 4000 ევროს ოდენობით, არაუგვიანეს ყოველი თვის 27 რიცხვამდე (ჩათვლით) და გადახდას დაასრულებდა 2011 წლის 27 თებერვალს. გადახდის გრაფიკის შესაბამისად, 35 000 ევროს გადახდის შემდგომ მყიდველს პირველი გადახდა 4000 ევროს ოდენობით 2010 წლის 28 ივნისს უნდა განეხორციელებინა (ტ. I, ს.ფ. 12-27). მყიდველის მიერ ხელშეკრულებით დადგენილი ნასყიდობის ფასის სრულად და დროულად გადახდის უზრუნველყოფის მიზნით მოხდა შეძენილი ავტომანქანის დაგირავება მყიდველის სასარგებლოდ (ტ. I, ს.ფ. 28-33).

4.2. 2010 წლის 27 მაისს მ. კ.-მ შპს ’ო. მ.-ს” 2000 ლარი გადაუხადა, ხოლო 2010 წლის 28 მაისს - 35 000 ევროს ექვივალენტი ლარში, რამაც საერთო ჯამში 78 685 ლარი შეადგინა (ტომი I, ს.ფ 39-41).

4.3. 2010 წლის 27 მაისის განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულების საგანი - ავტომანქანა ბე ემ ვე X6 მ. კ.-ს ფაქტობრივ მფლობელობაში 2010 წლის 28 მაისს გადაეცა (ტომი I, ს.ფ 36,37).

4.4. მხარეთა შორის უდავოა და საქმის მასალებითაც დასტურდება, რომ ავტომანქანის გადაცემიდან მცირე დროში ავტომანქანას წარმოეშვა უწესივრობა - ინდუქციურ კოჭაზე მასის მომჭერის მოშვება, რაც იწვევდა დენის წყვეტას და ავტომობილის მთელი რიგი სისტემების გამართულად მოქმედების მოშლას. აღნიშნული ხარვეზის აღმოფხვრის მიზნით მყიდველმა ავტომანქანა გამყიდველს დაუბრუნა (იხ.: სარჩელი, ტ. I, ს.ფ. 1-11; შესაგებელი, ტ. I, ს.ფ. 99-109, ექსპერტიზის დასკვნა, ტ. I, 47-53).

4.5. 2010 წლის 31 მაისს შპს ’ო. მ.-სა” და მ. კ.-ს შორის სატრანსპორტო საშუალების თხოვების №01/XX ხელშეკრულება დაიდო, რომლის საფუძველზეც მ. კ.-ს უსასყიდლოდ სარგებლობაში, თხოვების სახით, 1 თვის ვადით ავტომანქანა BMW X5 გადაეცა (ტ. I, ს.ფ. 42-45, 46).

4.6. 2010 წლის 28 ივნისს, მ. კ.-ს მიერ 2010 წლის 27 მაისის განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული გრაფიკის შესაბამისად, 4 000 ევროს გადახდის ვალდებულების წარმოშობის დროს , შპს „ო. მ.-ს“ მხრიდან ადგილი ჰქონდა ნაკლიან შესრულებას - ჯერ კიდევ არ იყო აღმოფხვრილი ავტომანქანის გადაცემიდან მცირე დროის განმავლობაში გამოვლენილი უწესივრობა. შესაბამისად, პალატას დადგენილად მიაჩნია, რომ შპს „ო. მ.“ განვადებით ხელშეკრულებიდან არამართლზომიერად გავიდა. სააპელაციო პალატა აღნიშნულ დასკვნამდე მივიდა შემდეგ ფაქტობრივ საფუძვლებზე დაყრდნობით:

სამოქალაქო პროცესი აგებულია შეჯიბრებითობის პრინციპზე, რაც მხარეებს უფლებებთან ერთად თავისივე ინტერესებისათვის აუცილებელ საპროცესო მოვალეობებს აკისრებს, რომელთა შეუსრულებლობა მხარეთათვის არახელსაყრელ შედეგს იწვევს. ეს დანაწესი განმტკიცებულია სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლით, რომლითაც მოდავე მხარეებს თანაბარი შესაძლებლობა აქვთ, განსაზღვრონ ფაქტები თავიანთი მოთხოვნებისა თუ შესაგებლის დასასაბუთებლად და თვითონვე მიიღონ გადაწყვეტილება, თუ რომელი მტკიცებულებებით უნდა იქნეს დადასტურებული ეს ფაქტები. ამავე კოდექსის 102-ე მუხლით, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს, ე.ი. მხარეს ეკისრება როგორც ფაქტების მითითების, ასევე მათი დამტკიცების ტვირთი, რაც სათანადო მტკიცებულებების წარდგენით უნდა განახორციელოს. ამ გარემოებათა დამტკიცება შეიძლება თვით მხარეთა (მესამე პირთა) ახსნა-განმარტებით, მოწმეთა ჩვენებით, ფაქტების კონსტატაციის მასალებით, წერილობითი თუ ნივთიერი მტკიცებულებებითა და ექსპერტთა დასკვნებით. საქმის გარემოებები, რომლებიც კანონის თანახმად უნდა დადასტურდეს გარკვეული სახის მტკიცებულებებით, არ შეიძლება, დადასტურდეს სხვა სახის მტკიცებულებებით.

პალატა ყურადღებას ამახვილებს მტკიცების საპროცესო სამართლებრივ სტანდარტებზე და განმარტავს, რომ საქართველოს სამოქალაქო სამართალსა და საპროცესო სამართალში არსებობს მტკიცების ტვირთის სამართლიანი და ობიექტურის განაწილების სტანდარტი. აღნიშნული სტანდარტის თანახმად, მტკიცების ტვირთი განაწილებულ უნდა იქნეს იმგვარად, რომ მოსარჩელესა და მოპასუხეს უნდა დაეკისროთ იმ ფაქტების დამტკიცების ტვირთი, რომელთა მტკიცება მათთვის უფრო მარტივი და ობიექტურად შესაძლებელია.

იმ პირობებში, როდესაც მოსარჩელე მხარე ითხოვს განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულებების შეუსრულებლობით მიყენებული ზიანის ანაზღაურებას, რაც გამოიხატა 2010 წლის 28 ივნისს მყიდველის მიერ თანხის გადაუხდელობაში, იმ გარემოების მტკიცების ტვირთი, რომ 2010 წლის 28 ივნისს, მ. კ.-ს მიერ 2010 წლის 27 მაისის განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული გრაფიკის შესაბამისად 4 000 ევროს გადახდის ვალდებულების წარმოშობის დროს, ადგილი არ ჰქონია შპს „ო. მ.-ს“ მხრიდან ნაკლიან შესრულებას და აღმოფხვრილი იყო ავტომანქანის უწესივრობა, ეკისრება შპს „ო. მ.-ს“. ზემოაღნიშნული გარემოების დამადასტურებელი რაიმე მტკიცებულება მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი არ არის.

აღნიშნულის საპირისპიროდ საქმის მასალებით დგინდება, რომ 2010 წლის 25 ივნისს მ. კ.-მ განცხადებით მიმართა შპს „ო. მ.-ს“ და მხარეთა შორის გაფორმებული განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობა და მის მიერ გადახდილი თანხის უკან დაბრუნება მოითხოვა. განცხადებაში მ. კ.-ს განმარტავდა, რომ შპს „ო. მ.-ში“ კვლავ მიმდინარეობდა ავტომობილის სარემონტო სამუშაოები და ვერ ხერხდებოდა ძვირადღირებული ავტომობილის ნაკლის აღმოფხვრა, რის გამოც მყიდველმა დაკარგა ნასყიდობის საგნის შეძენის ინტერესი (ტ. I, ს.ფ. 56). 2010 წლის 25 ივნისის წერილის პასუხად, შპს „ო. მ.-მ“ მ. კ.-ს წერილობით განუმარტა, რომ შპს „ო. მ.-ს“ მიერ ხელშეკრულების 10.2 პუნქტის საფუძველზე ავტომანქანაზე უკვე ჩატარებული იყო საგარანტიო სამუშაოები და ამ დროისათვის მანქანა იმყოფებოდა გამართულ მდგომარეობაში, ხოლო რაც შეეხებოდა მ. კ.-ს მოთხოვნას მხარეთა შორის გაფორმებული განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობის და მის მიერ გადახდილი თანხის უკან დაბრუნების თაობაზე, შპს „ო. მ.-ს“ მითითებით, აღნიშნული მოთხოვნა არ ემყარებოდა ხელშეკრულებას და საქართველოს კანონმდებლობას, რის გამოც კომპანია ვერ დააკმაყოფილებდა მას. აღნიშნული წერილი თარიღდება 2010 წლის 26 ივნისით, თუმცა, საყურადღებოა ის გარემოება, რომ წერილი მ. კ.-ზე გადასაცემად მის ახლობელს 2010 წლის 05 ივლისს ჩაბარდა (ტ. I, ს.ფ. 56). იმ გარემოებას, რომ ამ პერიოდისათვის გამყიდველს არ გააჩნდა ნასყიდობის საგნის ტექნიკური მდგომარეობის გამართულობის დამადასტურებელი რაიმე მტკიცებულება, ადასტურებს თავად შპს „ო. მ.-ს“ დაკვეთით შედგენილი ექსპერტიზის დასკვნა, კერძოდ, საქმეში წარმოდგენილია ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს 2010 წლის 14 ივლისის დასკვნა, რომლითაც დგინდება, რომ ავტომანქანა ექსპერტიზის ბიუროში წარდგენილ იქნა მხოლოდ 2010 წლის 7 ივლისს, ხოლო დასკვნა იმის შესახებ, რომ ავტომობილი იყო გამართულ მდგომარეობაში და ვარგისი იყო შემდგომი ექსპლუატაციისათვის, 2010 წლის 14 ივლისს გაიცა (ტ.I, ს.ფ. 49-53). აღნიშნული დასკვნით ასევე დგინდება, რომ ავტომანქანაზე გამოვლენილი უწესივრობების აღმოფხვრა საკმაოდ რთულ და ხანგრძლივ პროცესს წარმოადგენდა. კერძოდ, დასკვნაში აღნიშნულია შემდეგი: „ო. მ.-ში შედგენილი საგარანტიო ანგარიშის ჩანაწერებით ირკვევა, რომ ავტომობილის ელექტროსისტემას ჩაუტარდა საგარანტიო სამუშაოები, რითაც მიღწეულ იქნა უწესივრობების აღმოფხვრა, კერძოდ, მოიძებნა უწესივრობა, რომელიც წარმოადგენდა ინდუქციურ კოჭაზე მასის მომჭერის მოშვებას, რაც იწვევდა დენის წყვეტას და ავტომობილის მთელი რიგი სისტემების გამართულად მოქმედების მოშლას. აღდგენილ იქნა მასის კონტაქტი, რითაც ავტომობილზე არსებული უწესივრობები აღმოიფხვრა, რომელიც დადგენილ იქნა განმეორებითი დიაგნოსტიკით. განმეორებითი დიაგნოსტიკის შემდეგ ისევ ჩატარდა მოსალოდნელი უწესივრობების ძებნითი სამუშაოები ავტომობილის მთელ ელექტრო სისტემაში, მაგრამ სხვა უწესივრობა, გარდა ზემოაღნიშნულისა, არ გამოვლენილა. ყოველივე ზემოაღნიშნული ნათლად მიუთითებს, რომ ავტომობილზე არსებულ უწესივრობას, რის გამოც იგი სერვის ცენტრში მოხვდა, წარმოადგენდა ინდუქციურ კოჭაზე მასის მომჭერის მოშვება, რომლის მოძებნა გახდა რთული, ხოლო თვით დეფექტის აღმოფხვრა მარტივი და არაშრომატევადი“ (ტ.I, ს.ფ.51).

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატა ვერ გაიზიარებს შპს „ო. მ.-ს“ განმარტებას იმის შესახებ, რომ ავტომობილი 2010 წლის 26 ივნისის მდგომარეობით გამართულ მდგომარეობაში იმყოფებოდა. ამასთან, აღნიშნული გარემოების დადგენილად მიჩნევის შემთხვევაშიც კი სამართლებრივად მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ, როგორც საქმის მასალებით დგინდება, 2010 წლის 28 ივნისს, მ. კ.-ს მიერ 2010 წლის 27 მაისის განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული გრაფიკის შესაბამისად 4 000 ევროს გადახდის ვალდებულების წარმოშობის დროს, ავტომანქანის გამართულობის თაობაზე მყიდველი ინფორმირებული არ იყო. უფრო მეტიც, მ. კ.-მ 2010 წლის 25 შპს „ო. მ.-ს“ მიმართა და ნაკლიანი შესრულების საფუძვლით ხელშეკრულებიდან გასვლა და გადახდილი თანხის უკან დაბრუნება მოითხოვა.

2010 წლის 27 მაისს შპს „ო. მ.-ს” და მ. კ.-ს შორის გაფორმებული მოძრავი ნივთის (ავტომანქანის) განვადებით ნასყიდობის შესახებ №03/XX ხელშეკრულების 9.1 პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ მყიდველის მიერ ნასყიდობის ფასის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ოდენობის გადახდის დაგვიანება გრძელდება 15 დღეზე მეტი ვადით, მაშინ გამყიდველს უფლება აქვს მყიდველისათვის დამატებითი შეტყობინების ან გაფრთხილების გაგზავნის გარეშე ცალმხრივად მოშალოს ეს ხელშეკრულება. ხელშეკრულების მოშლა ხორციელდება მყიდველისათვის წერილობითი შეტყობინების გაგზავნის გზით, რომელშიც მითითებული უნდა იყოს ხელშეკრულების მოშლის საფუძველი. ხელშეკრულება მოშლილად მიიჩნევა შეტყობინების გაგზავნის დღიდან (ტ.I, ს.ფ. 18).

2010 წლის 14 ივლისით დათარიღებული შეტყობინებით შპს „ო. მ.-მ“ მ. კ.-ს აცნობა, რომ ვინაიდან მან 2010 წლის 28 ივნისს ხელშეკრულების 5.3.1. პუნქტის საფუძველზე, არ გადაიხადა ნასყიდობის თანხა - 4 000 ევრო და ეს თანხა არ იყო გადახდილი არც მომდევნო 15 დღის განმავლობაში, გამყიდველი ხელშეკრულების 9.1. პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, უფლებამოსილი იყო მყიდველისათვის დამატებითი შეტყობინების და გაფრთხილების გაგზავნის გარეშე ცალმხრივად მოეშალა ხელშეკრულება (ტ.I, ს.ფ.58,59).

ვინაიდან დადგენილია, რომ 2010 წლის 28 ივნისს, მ. კ.-ს მიერ 2010 წლის 27 მაისის განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული გრაფიკის შესაბამისად 4 000 ევროს გადახდის ვალდებულების წარმოშობის დროს, შპს „ო. მ.-ს“ მხრიდან ადგილი ჰქონდა ნაკლიან შესრულებას - ჯერ კიდევ არ იყო აღმოფხვრილი ავტომანქანის გადაცემიდან მცირე დროის განმავლობაში გამოვლენილი უწესივრობა, სააპელაციო პალატას არამართლზომიერად მიაჩნია ხელშეკრულებიდან გამყიდველის გასვლა იმ დასაბუთებით, რომ მყიდველმა განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული გრაფიკის შესაბამისად 2010 წლის 28 ივნისს თანხა არ გადაიხადა. ხელშეკრულებიდან გასვლის არამართლზომიერების დადასტურების პირობებში კი არ არსებობს კრედიტორის უფლება იმ ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის თაობაზე, რომელიც მას ხელშეკრულებიდან გასვლის შედეგად მიადგა.

სამართლებრივი დასაბუთება

4.7. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 316-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ვალდებულების ძალით კრედიტორი უფლებამოსილია მოსთხოვოს მოვალეს რაიმე მოქმედების შესრულება. შესრულება შეიძლება გამოიხატოს მოქმედებისაგან თავის შეკავებაშიც.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 317-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ვალდებულების წარმოშობისათვის აუცილებელია მონაწილეთა შორის ხელშეკრულება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ვალდებულება წარმოიშობა ზიანის მიყენების (დელიქტის), უსაფუძვლო გამდიდრების ან კანონით გათვალისწინებული სხვა საფუძვლებიდან.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 327-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, ხელშეკრულება დადებულად ითვლება, თუ მხარეები მის ყველა არსებით პირობაზე შეთანხმდნენ საამისოდ გათვალისწინებული ფორმით. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად კი, არსებითად ჩაითვლება ხელშეკრულების ის პირობები, რომლებზედაც ერთ-ერთი მხარის მოთხოვნით მიღწეულ უნდა იქნეს შეთანხმება, ანდა რომლებიც ასეთად მიჩნეულია კანონის მიერ.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 361-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, ვალდებულება უნდა შესრულდეს ჯეროვნად, კეთილსინდისიერად, დათქმულ დროსა და ადგილას.

პალატა განმარტავს, რომ ხელშეკრულების ჯეროვანი შესრულება გულისხმობს ხელშეკრულების შესრულებას ხელშეკრულებითვე გათვალისწინებული პირობებით. შესაბამისად, თუ ხელშეკრულების შესრულება არ შეესაბამება ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ პირობებს, აღნიშნული ჩაითვლება ხელშეკრულების არაჯეროვან შესრულებად, თუმცა, აქვე აღსანიშნავი და გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ ხელშეკრულების შესრულება შეიძლება იმდენად ეწინააღმდეგებოდეს ხელშეკრულებით დადგენილ პირობებს, რომ არაჯეროვანი შესრულება, თავისი არსით და სამართლებრივი შედეგებით, გაუთანაბრდეს ხელშეკრულების შეუსრულებლობას. შესაბამისად, იმისათვის რომ დადგინდეს, სახეზეა ხელშეკრულების შეუსრულებლობა თუ არაჯეროვანი შესრულება, აუცილებელია განისაზღვროს ხელშეკრულებით მხარეებისათვის წარმოშობილი უფლება-მოვალეობები და აღნიშნულ უფლება-მოვალეობათა შესრულების ხარისხი.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 405-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, თუ ხელშეკრულების ერთი მხარე არღვევს ორმხრივი ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ვალდებულებას, მაშინ ხელშეკრულების მეორე მხარეს შეუძლია, უარი თქვას ხელშეკრულებაზე ვალდებულების შესრულებისათვის მის მიერ დამატებით განსაზღვრული ვადის უშედეგოდ გასვლის შემდეგ. თუ ვალდებულების დარღვევის ხასიათიდან გამომდინარე, არ გამოიყენება დამატებითი ვადა, მაშინ დამატებითი ვადის განსაზღვრას უთანაბრდება გაფრთხილება. იმავე მუხლის მეორე ნაწილის მიხედვით, არ არის აუცილებელი დამატებითი ვადის დაწესება ან გაფრთხილება, თუ აშკარაა, რომ მას არავითარი შედეგი არ ექნება.

მოცემულ შემთხვევაში სარჩელის საგანს წარმოადგენს ხელშეკრულებიდან გასვლით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება, ხოლო ზიანის ანაზღაურების ფაქტობრივ საფუძველს - ის გარემოება, რომ მ. კ.-მ არ შეასრულა ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულება შეთანხმებული გრაფიკით თანხის გადახდის თაობაზე, რის გამოც შპს „ო. მ.“ გავიდა განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებიდან.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 369-ე მუხლის თანახმად, იმ პირს, რომელსაც ვალდებულება აკისრია ორმხრივი ხელშეკრულებიდან გამომდინარე, შეუძლია უარი თქვას ვალდებულების შესრულებაზე საპასუხო მოქმედების განხორციელებამდე, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა იგი ვალდებული იყო თავისი ვალდებულება წინასწარ შეესრულებინა.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 477-ე მუხლის მიხედვით, ნასყიდობის ხელშეკრულებით გამყიდველი მოვალეა გადასცეს მყიდველს საკუთრების უფლება ქონებაზე, მასთან დაკავშირებული საბუთები და მიაწოდოს საქონელი.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 487-ე მუხლის თანახმად, გამყიდველმა მყიდველს უნდა გადასცეს ნივთობრივად და უფლებრივად ნაკლისაგან თავისუფალი ნივთი.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 488-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ნივთი ნივთობრივად უნაკლოა, თუ იგი შეთანხმებული ხარისხისაა. თუ ხარისხი არ არის წინასწარ შეთანხმებული, მაშინ ნივთი უნაკლოდ ჩაითვლება, თუკი იგი ვარგისია ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ან ჩვეულებრივი სარგებლობისათვის. ამავე კოდექსის 490-ე მუხლის პირველი ნაწილით თუ გაყიდული ნივთი ნაკლის მქონეა, გამყიდველმა ან უნდა გამოასწოროს ეს ნაკლი, ან, თუ საქმე ეხება გვაროვნულ ნივთს, შეცვალოს ნივთი საამისოდ აუცილებელ ვადაში.

განსახილველ შემთხვევაში დადგენილია, რომ ავტომანქანის გადაცემიდან მცირე დროში (2 დღეში) ავტომანქანას წარმოეშვა უწესივრობა - ინდუქციურ კოჭაზე მასის მომჭერის მოშვება, რაც იწვევდა დენის წყვეტას და ავტომობილის მთელი რიგი სისტემების გამართულად მოქმედების მოშლას. აღნიშნული ხარვეზის აღმოფხვრის მიზნით მყიდველმა ავტომანქანა გადასცა გამყიდველს. 2010 წლის 28 ივნისს, მ. კ.-ს მიერ 2010 წლის 27 მაისის განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული გრაფიკის შესაბამისად 4 000 ევროს გადახდის ვალდებულების წარმოშობის დროს, შპს „ო. მ.-ს“ მხრიდან ადგილი ჰქონდა ნაკლიან შესრულებას - ჯერ კიდევ არ იყო აღმოფხვრილი ავტომანქანის გადაცემიდან მცირე დროის განმავლობაში გამოვლენილი უწესივრობა (იხ. სააპელაციო პალატის მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოება 4.6). შესაბამისად, სააპელაციო პალატას დადგენილად მიაჩნია, რომ შპს „ო. მ.-ს“ მიერ მასზე დაკისრებული ვალდებულება, რომელიც მყიდველისათვის ნივთობრივად უნაკლო ნივთის გადაცემას ან ნივთობრივი ნაკლის აღმოფხვრას ითვალისწინებდა და მოცემულ სამართალურთიერთობაში წინმსწრებ ვალდებულებას წარმოადგენდა, მისი მხრიდან ჯეროვნად არ განხორციელებულა. ამდენად, იმ პირობებში, როდესაც შპს „ო. მ.-ს“ თავად არ ჰქონდა შესრულებული წინმსწრები ვალდებულება, არამართლზომიერია გამყიდველის ხელშეკრულებიდან გასვლა საპასუხო ვალდებულების შეუსრულებლობის საფუძვლით.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 407-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ხელშეკრულებიდან გასვლისას კრედიტორს შეუძლია მოითხოვოს იმ ზიანის ანაზღაურება, რომელიც მას ხელშეკრულების შეუსრულებლობით მიადგა. ეს წესი არ გამოიყენება, როცა ხელშეკრულებიდან გასვლის საფუძველი მოვალის ბრალით არ არის გამოწვეული.

პალატა განმარტავს, რომ ხელშეკრულებიდან გასვლის სამართლებრივ შედეგებს განსაზღვრავს ხელშეკრულებიდან გასვლის მართლზომიერება. ამდენად, ხელშეკრულებიდან გასვლის საფუძვლის შეფასება პირდაპირპროპორციულ კავშირშია ზიანის ანაზღაურების სამართლებრივ შესაძლებლობებთან. მოცემულ შემთხვევაში, არ არსებობს მოვალის ბრალი - შპს „ო. მ.“ არამართლზომიერად გავიდა ხელშეკრულებიდან, რაც ხელშეკრულებიდან გასვლის შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნას გამორიცხავს.

ამდენად, პალატა დადგენილად მიიჩნევს რა შპს „ო. მ.-ს“ ხელშეკრულებიდან გასვლის არამართლზომიერების ფაქტს მოვალის მიერ ხელშეკრულების დარღვევის საფუძვლით, ამიტომ უსაფუძვლოდ და დაუსაბუთებლად თვლის მოთხოვნას ზიანის ანაზღაურების თაობაზე, შესაბამისად, არ არსებობს რა ზიანის ანაზღაურების დაკისრების საფუძვლები, სასამართლო აღარ მსჯელობს ზიანის ოდენობაზე. თუმცა, მიუხედავად აღნიშნულისა, პალატა მიზანშეწონილად მიიჩნევს, განმარტოს, რომ ზიანის ანაზღაურების დაკისრების ფაქტობრივი და სამართლებრივი წინაპირობების არსებობის პირობებში, ზიანის ოდენობა მოსარჩელის მტკიცების საგანში შემავალი გარემოებაა. მოცემულ შემთხვევაში, ზიანის სახით, 26 349,50 ევროს დაკისრების თაობაზე, პალატა მიიჩნევს, რომ საქმის მასალებით არ დასტურდება აღნიშნული ზიანის მოვალის ბრალით დადგომის ფაქტი, ვინაიდან შპს „ო. მ.-სათვის“ განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულების 9.1 პუნქტის მიხედვით, ხელშეკრულების ცალმხრივად შეწყვეტის შეტყობინება საკმარისი იყო ხელშეკრულების მოშლილად მიჩნევის მიზნებისათვის, შესაბამისად, შპს „ო. მ.-ს“ 2010 წლის 14 ივლისის შემდეგ ავტომანქანის გასხვისება დაუბრკოლებლად შეეძლო. მითითებული დაბრკოლების კონტექსტში იმ გარემოებაზე აპელირება, რომ ავტომანქანა მ. კ.-ს მფლობელობაში იმყოფებოდა, ვერ მიიღება მხედველობაში, ვინაიდან არ დასტურდება შპს „ო. მ.-ს“ მიერ აღნიშნული დაბრკოლების აღმოფხვრის მცდელობა, კერძოდ, მ. კ.-სათვის მიმართვის ფაქტი ავტომანქანის დაბრუნების მოთხოვნით. შესაბამისად, გარდა იმისა, რომ შპს „ო. მ.-ს“ მიერ ხელშეკრულებიდან გასვლა მ. კ.-ს ბრალით არ არის განპირობებული, ასევე ნიშანდობლივია, რომ ის ზიანიც, რომელიც ავტომანქანის დროში საბაზრო ღირებულების ვარდნით არის გამოწვეული, კრედიტორ შპს „ო. მ.-ს“ მიზეზით არის დამდგარი, რადგან საქმის მასალებით არ დასტურდება შპს „ო. მ.-ს“ ე.წ. უმოქმედობისა, რაც გამოიხატა ავტომანქანის დროულ გაუსხვისებლობაში და მ. კ.-ს ბრალეულ, მართლსაწინააღმდეგო ქმედებას შორის მიზეზობრივი კავშირი, რომ არაფერი ითქვას საერთოდ მ. კ.-ს ქმედების მართლზომიერებაზე - არ მიიღოს ნაკლიანი შესრულება ან გავიდეს ხელშეკრულებიდან ნაკლიანი შესრულებისა თუ გონივრულ ვადაში ნაკლის აღმოფხვრის შეუძლებლობის საფუძვლით ხელშეკრულებისადმი ინტერესის დაკარგვის გამო.

4.8. სააპელაციო პალატას მიზანშეწონილად მიაჩნია, წინამდებარე დავის ფარგლებში ასევე ყურადღება გაამახვილოს მ. კ.-ს მიერ შპს „ო. მ.-ს“ სახელზე 2010 წლის 25 ივნისს შედგენილ განცხადებაში გამოხატულ სამართლებრივ ნებაზე ნივთის ნაკლის განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულებიდან გასვლის თაობაზე.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 491-ე მუხლის შესაბამისად, მყიდველს შეუძლია ნივთის ნაკლის გამო მოითხოვოს ხელშეკრულების მოშლა 352-ე მუხლის მიხედვით. პალატა განმარტავს, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი ნაკლიანი შესრულების შემთხვევაში, ითვალისწინებს ხელშეკრულების მოშლას, რომლის თანმდევ შედეგებთან მიმართებით ბლანკეტურად უთითებს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 352-ე მუხლით გათვალისწინებულ სამართლებრივ შედეგებზე.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 352-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, თუ ხელშეკრულების ერთ-ერთი მხარე 405-ე მუხლით გათვალისწინებული პირობების არსებობისას უარს იტყვის ხელშეკრულებაზე, მაშინ მიღებული შესრულება და სარგებელი მხარეებს უბრუნდებათ (ნატურით დაბრუნება).

პალატა განმარტავს, რომ ნივთობრივი ნაკლის გამო ნასყიდობის ხელშეკრულების მოშლისა და პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენისათვის, აუცილებელია შემდეგი პირობების არსებობა:

ა. ნასყიდობის საგანი ნივთობრივად ნაკლიანი უნდა იყოს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 487-ე მუხლის კონტექსტში;

ბ. უფლებრივი ნაკლი ხელშეკრულების დადების ეტაპზე უნდა არსებობდეს;

გ. სახეზე უნდა იყოს გამოუსწორებადი ნაკლი ან მყიდველს უნდა ჰქონდეს ნაკლის გამოსწორების ნაცვლად ხელშეკრულების მოშლის დასაბუთებული ინტერესი;

დ. ნივთობრივი ნაკლის თაობაზე მყიდველი ინფორმირებული არ უნდა იყოს და არ უნდა არსებობდეს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 494-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული შემადგენლობა;

ე. ხელშეკრულებით არ უნდა იყოს გამორიცხული გამყიდველის პასუხისმგებლობა ნივთის ნაკლის გამო საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 497-ე მუხლის შესაბამისად;

პალატა დადგენილად მიიჩნევს, რომ 2010 წლის 27 მაისის განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულების საგანს გააჩნდა ნივთობრივი ნაკლი, ნივთობრივი ნაკლი ხელშეკრულების დადების დროს არსებობდა, შემძენი უძრავი ქონების უფლებრივი ნაკლის თაობაზე ინფორმირებული არ იყო და ხელშეკრულებით არ იყო შეზღუდული და მითუმეტეს გამორიცხული გამყიდველის პასუხისმგებლობა ნაკლის მქონე ნივთის გაყიდვისას. გარდა ზემოაღნიშნული გარემოებებისა, რომელთა არსებობაც არც თავად „ო. მ.-ს“ გაუხდია სადავოდ, პალატა ასევე დადგენილად მიიჩნევს, რომ მ. კ.-ს გააჩნდა ნაკლის გამოსწორების ნაცვლად ხელშეკრულების მოშლის დასაბუთებული ინტერესიც. ზემოაღნიშნულ დასკვნას სასამართლო აფუძნებს იმ ფაქტობრივ გარემოებას, რომ გამყიდველმა ნასყიდობის ხელშეკრულების გაფორმებიდან გონივრულ ვადაში ვერ მოახერხა ნასყიდობის საგნის ნივთობრივი ნაკლის აღმოფხვრა. უფრო მეტიც, როგორც საქმის მასალებით დგინდება, დასკვნა ნასყიდობის საგნის ტექნიკური გამართულობის თაობაზე ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს მიერ გაცემული იქნა მხოლოდ 2010 წლის 14 ივლისს, ანუ ნასყიდობის ხელშეკრულების გაფორმებიდან, დაახლოებით, თვენახევრის შემდგომ, რაც, თავის მხრივ, შემძენს ნივთზე უფლების შენარჩუნების ინტერესს უკარგავს. ნივთის ნაკლის აღმოსაფხვრელად საჭირო ვადის გონივრულობაზე მსჯელობისას სააპელაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულების გაფორმებისას მოქმედ „მომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 მუხლზე, რომელიც გამყიდველის მიერ საქონლის ნაკლოვანებათა აღმოფხვრისთვის ითვალისწინებდა მომხმარებლის მიერ შესაბამისი მოთხოვნის წამოყენების მომენტიდან 20 დღიან ვადას. შესაბამისად, პალატას მიაჩნია, რომ 2010 წლის 25 ივნისს მ. კ.-მ ნივთის ნაკლის აღმოსაფხვრელად აუცილებელი გონივრული ვადის შემდგომ მიმართა გამყიდველს ნასყიდობის ხელშეკრულებიდან გასვლის მოთხოვნით, რა დროსაც მ. კ.-ს ნაკლის გამოსწორების ნაცვლად ხელშეკრულების მოშლის დასაბუთებული ინტერესი ჰქონდა.

სააპელაციო პალატა აქვე განმარტავს, რომ ხელშეკრულებიდან გასვლა ცალმხრივი ნების გამოვლენის საშუალებით ხორციელდება და ამისათვის მეორე მხარის თანხმობა არ არის საჭირო. ხელშეკრულებიდან გასვლისას ხელშეკრულების შედეგად მიღებული შესრულება და სარგებელი მხარეებმა ერთმანეთს უნდა დაუბრუნონ. ხელშეკრულების მოშლის ნების ნამდვილობა არ არის დამოკიდებული მეორე მხარის მიერ რაიმე ქმედების განხორციელებაზე და თუკი არსებობს ხელშეკრულების მოშლის საფუძვლები, კრედიტორი არ შეიძლება დამოკიდებული იყოს მოვალის ნებაზე. რაც შეეხება დამატებითი ვადის განსაზღვრის საკითხს, სამოქალაქო კოდექსის 405-ე მუხლი ხელშეკრულებიდან გასვლის უფლების გამოყენების წინაპირობად დამატებითი ვადის დაწესებას განიხილავს. ბუნებრივია, რომ ხელშეკრულებიდან გასვლა, რომელიც იწვევს პირველადი ვალდებულებით-სამართლებრივ ურთიერთობის შეწყვეტას, არ შეიძლება, განხორციელდეს მოვალისათვის ხელმეორედ შესაძლებლობის მიცემის გარეშე. თუმცა, დამატებითი ვადა უნდა იყოს გონივრული და არ უნდა გამომდინარეობდეს მხოლოდ შესასრულებელი ვალდებულების თავისებურებათა გათვალისწინებით, არამედ გათვალისწინებულ უნდა იქნეს ასევე კრედიტორის ინტერესები. დამატებითი ვადის დაწესება აზრს კარგავს, როდესაც აშკარაა, რომ ამ პირობებშიც კრედიტორისათვის ხელსაყრელი შედეგების მიღწევა შეუძლებელია - კრედიტორმა დაკარგა შესრულების მიმართ ინტერესი. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, სასამართლო მართლზომიერად მიიჩნევს მ. კ.-ს 25.06.2010წ. განცხადებაში მითითებულ მოთხოვნას განვადებით ნასყიდობის ხელშეკრულების მოშლის თაობაზე.

6. შემაჯამებელი სასამართლო დასკვნა

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, პალატა მიიჩნევს, რომ შპს „ო. მ.-ს“ სარჩელი განხილულ იქნა მ. კ.-ს მიერ ვალდებულების დარღვევის საფუძვლით შპს „ო. მ.-ს“ ხელშეკრულებიდან გასვლისა და ასევე მ. კ.-ს მიერ ნაკლიანი შესრულების მიღებაზე უარის თქმის კონტექსტში. შესაბამისად, სასამართლომ დაადგინა, რომ შპს „ო. მ.-ს“ მიერ ხელშეკრულებიდან გასვლა არ არის მართლზომიერი, ვინაიდან არ დასტურდება მ. კ.-ს მიერ ვალდებულების დარღვევის ფაქტი, რომელიც კრედიტორს ხელშეკრულებიდან გასვლისა და ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლებას წარმოუშობდა. მოვალის მიერ ვალდებულების დარღვევის გარეშე კი კრედიტორის უარი ხელშეკრულებაზე არ შეიძლება განხილულ იქნეს კრედიტორის ხელშეკრულებიდან გასვლად საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 352-ე და 405-ე მუხლების კონტექსტში და მითუმეტეს არ წარმოუშობს კრედიტორს უფლებას, მოთხოვოს მოვალეს ხელშეკრულებაზე უარის თქმით მიყენებული ზიანის ანაზღაურება.

გარდა ზემოაღნიშნულისა, სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ მ. კ.-ს ნაკლიანი ნივთი გადაეცა, ნაკლი გონივრულ ვადაში არ აღმოიფხვრა, შესაბამისად, სასამართლომ ასევე მართლზომიერად მიიჩნია მ. კ.-ს ხელშეკრულებიდან გასვლა ნაკლის დროულად აღმოუფხვრელობის საფუძვლით ხელშეკრულებისადმი ინტერესის დაკარგვის გამო. უფრო მეტიც, აღნიშნული ნაკლი - „უწესივრობა, რომელიც წარმოადგენდა ინდუქციურ კოჭაზე მასის მომჭერის მოშვებას, რაც იწვევდა დენის წყვეტას და ავტომობილის მთელი რიგი სისტემების გამართულად მოქმედების მოშლას” - ავტომანქანის ღირებულების გათვალისწინებით, იმთავითვე შეიძლებოდა გამხდარიყო, ნაკლიანი შესრულების გამო, მ. კ.-ს ხელშეკრულებიდან გასვლის საფუძველი.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, არსებობს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების სამართლებრივი წინაპირობები, შესაბამისად, მ. კ.-ს სააპელაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს. უნდა გაუქმდეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2011 წლის 10 აგვისტოს გადაწყვეტილება და შპს „ო. მ.-ს“ სარჩელი მ. კ.-ს მიმართ ზიანის ანაზღაურების თაობაზე არ უნდა დაკმაყოფილდეს;

6. საპროცესო ხარჯები

6.1. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის შესაბამისად, იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწყვეტილება, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე გათავისუფლებული იყოს სახელმწიფო ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების გადახდისაგან.

ვინაიდან მ. კ.-ს სააპელაციო საჩივარი კმაყოფილდება, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის საფუძველზე მოწინააღმდეგე მხარე შპს „ო. მ.-ს“ აპელანტის სასარგებლოდ უნდა დაეკისროს მის მიერ სააპელაციო საჩივარზე წინასწარ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის ანაზღაურება 2 702,13 ლარის ოდენობით.

7. უზრუნველყოფასთან დაკავშირებული საკითხები

7.1. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 1991-ე მუხლით, სარჩელის მიღებაზე უარის თქმის, სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის, სარჩელის განუხილველად დატოვების ან საქმის წარმოების შეწყვეტის შემთხვევაში სასამართლო თავისი გადაწყვეტილებით (განჩინებით) აუქმებს ამ სარჩელთან დაკავშირებით გამოყენებულ უზრუნველყოფის ღონისძიებას, რაც საჩივრდება ამ გადაწყვეტილების (განჩინების) გასაჩივრებისათვის კანონით დადგენილი წესით. მხარეთა მორიგების შემთხვევაში სასამართლო აუქმებს უზრუნველყოფის ღონისძიებას, თუ მხარეები სხვა რამეზე არ შეთანხმდებიან. ამავე კოდექსის 372-ე მუხლის თანახმად, საქმის განხილვა სააპელაციო სასამართლოში წარმოებს იმ წესების დაცვით, რაც დადგენილია პირველი ინსტანციით საქმეთა განხილვისათვის, ამ თავში მოცემული ცვლილებებითა და დამატებებით.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2012 წლის 25 ოქტომბრის განჩინებით შპს ,,ო. მ.-ს’’ სარჩელის უზრუნველყოფის მიზნით ყადაღა დაედო მ. კ.-ს საკუთრებაში არსებულ უძრავ ქონებას, მდებარე, ქალაქი თბილისი, ქუჩა ი. ნ., NX, ნაკვეთის საკუთრების ტიპი: თანასაკუთრება, ნაკვეთის ფუნქცია: არასასოფლო სამეურნეო, დაზუსტებული ფართობი: 2500.00კვ.მ. ნაკვეთის წინა ნომერი: X; შენობა-ნაგებობები: NX-დან NXX-ის ჩათვლით, ფართი 145,29 კვ.მ. მიწის (უძრავი ქონების) საკადასტრო კოდი: NXX.XX.XX.XXX.XXX.XX.XXX;

რადგან სააპელაციო პალატის გადაწყვეტილებით შპს „ო. მ.-ს“ სარჩელი არ დაკმაყოფილდა, უნდა გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მიერ 2012 წლის 25 ოქტომბერს გამოყენებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება და ყადაღა მოეხნას მ. კ.-ს საკუთრებაში არსებულ უძრავ ქონებას.

სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატამ

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა

1. მ. კ.-ს სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს;

2. გაუქმდეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2011 წლის 10 აგვისტოს გადაწყვეტილება;

3. შპს „ო. მ.-ს“ სარჩელი მ. კ.-ს მიმართ ზიანის ანაზღაურების თაობაზე არ დაკმაყოფილდეს;

4. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მიერ 2012 წლის 25 ოქტომბერს გამოყენებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება და ყადაღა მოეხნას მ. კ.-ს საკუთრებაში არსებულ უძრავ ქონებას, მდებარე, ქ. თბილისი, ქუჩა ი. ნ., NX, ნაკვეთის საკუთრების ტიპი: თანასაკუთრება, ნაკვეთის ფუნქცია: არასასოფლო სამეურნეო, დაზუსტებული ფართობი: 2500.00 კვ.მ ნაკვეთის წინა ნომერი: X; შენობა-ნაგებობები NX-დან NXX-ის ჩათვლით, ფართი 145,29 კვ.მ მიწის (უძრავი ქონების) საკადასტრო კოდი: NXX.XX.XX.XXX.XXX.XX.XXX;

5. მ. კ.-ს მიერ 2012 წლის 4 აპრილს გადახდილი თანხა, 2 702,13 ლარის ოდენობით, გადახდეს შპს „ო. მ.-ს“ მ. კ.-ს სასარგებლოდ;

6. გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს საქართველოს უზენაეს სასამართლოში მისი სარეზოლუციო ნაწილის მე-7 პუნქტით გათვალისწინებული წესების დაცვით დასაბუთებული გადაწყვეტილების ასლის ჩაბარებიდან 21 დღის ვადაში თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატაში საკასაციო საჩივრის წარდგენის გზით;

7. გადაწყვეტილების გასაჩივრების მსურველი მხარე, თუ ის ესწრება გადაწყვეტილების გამოცხადებას ან მისთვის ცნობილია გადაწყვეტილების გამოცხადების თარიღი, ვალდებულია, გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის გამოცხადებიდან არა უადრეს 20 და არა უგვიანეს 30 დღისა, გამოცხადდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოში და ჩაიბაროს გადაწყვეტილების ასლი. წინააღმდეგ შემთხვევაში გასაჩივრების ვადის ათვლა დაიწყება გადაწყვეტილების გამოცხადებიდან 30-ე დღეს. ამ ვადის გაგრძელება და აღდგენა დაუშვებელია.




უკან დაბრუნება